Doğuşta beklenen yaşam süresi arttı

Türkiye’de pandemi son­rası dönemde sürekli ge­rileyen doğuşta beklenen yaşam süresi son ölçüm döne­minde artışa geçerken, 2019 dü­zeyinin ise hala altında kalmaya devam etti.

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) “Hayat Tablola­rı 2022-2024” verisini açıkladı. Buna göre yeni doğmuş bir bire­yin mevcut ölümlülük risklerine maruz kalması durumunda ya­şaması beklenen ortalama yıl sa­yısı olarak tanımlanan “doğuşta beklenen yaşam süresi” 2022- 2024 döneminde 78,1 yıl olarak ölçüldü. 2017-2019 dönemin­de 78,6 yıl olan bu süre, 2018- 2020 döneminde 78,3 yıla, 2019- 2021’de 77,7 yıla, 2020-2022’de 77,5 ve 2021-2023 döneminde 77,3 yıla gerilemişti.

Kadınlarda 5,2 yıl daha uzun

Erkeklerde 2017-2019 döne­minde 75,9 yıl olan, 2018-2020 döneminde 75,6 yıla, 2019- 2021’de 75 yıla, 2020-2022’de 74,8 yıla ve 2021-2023 döne­minde 74,7 yıla kadar gerileyen doğuşta beklenen yaşam süre­si, 2022-2024 döneminde arta­rak 75,5’e çıktı. Kadınlarda ise 2017-2019 döneminde 81,3 yıl düzeyinden 2018-2020 döne­minde 81,1 yıla, 2019-2021’de 80,5 yıla, 2020-2022’de 80,3 yı­la ve 2021-2023 döneminde 80 yıla kadar inmiş bulunan söz konusu süre, 2022-2024 döne­minde artarak 80,7’ye yükseldi.

Genel olarak kadınlar erkek­lerden daha uzun süre yaşamak­la birlikte son beş yılda aradaki fark kısmen daraldı. 2017-2019 döneminde 5,4 yıl olan, izleyen dönemde 5,5 yıla çıktıktan son­ra 2021-2023 döneminde 5,3 yı­la gerileyen erkekler ve kadın­lar arasındaki doğuşta beklenen yaşam süresi farkı son ölçüm döneminde 5,2 yıla kadar indi.

15 yaşındaki 64,3 yıl daha yaşam bekliyor

Çalışma çağının başlangıcı olan 15 yaşındaki kişilerde bir önceki dönemde 63,5 yıl olan or­talama kalan yaşam süresi 64,3 yıla çıktı. Bu süre erkeklerde 60,9 yıldan 61,7 yıla, kadınlarda 66,1 yıldan 66,9 yıla yükseldi.

Beklenen yaşam süresi 30 ya­şındaki erkeklerde 46,6 yıldan 47,5 yıla, kadınlarda 51,5 yıldan 52,3 yıla ve toplamda 49,1 yıl­dan 49,9 yıla çıktı. Bu yaşta bek­lenen yaşam süresinde kadınlar erkek arasındaki fark 4,9 yıldan 4,8 yıla geriledi.

Beklenen yaşam süresi (kalan ömür) 50 yaşındaki kişiler için erkeklerde 27,8 yıldan 28,6 yıla, kadınlarda 32,3 yıldan 33,1 yıla olmak üzere toplamda 30,1 yıldan 30,9 yıla yükselirken, kadınlarla erkekler arasındaki beklenen sü­re farkı 4,5 yıl olarak aynı kaldı.

Beklenen yaşam süresi 65 yaş düzeyinde ise 17,4 yıldan 18 yıla yükseldi. Söz konusu süre bu yaştaki erkeklerde 15,7 yıl­dan 16,3 yıla, kadınlarda ise 19 yıldan 19,6 yıla çıktı. Buna gö­re 65 yaşındaki kadınların er­keklerden daha uzun yaşaması beklenen ortalama süre 3,3 yıl ile değişmedi.

Türkiye Avrupa ortalamasının altında

Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine göre Avrupa Birliği’ne (AB) üye 27 ülke ortalamasında doğuşta beklenen yaşam süresi 2023 itibarıyla 81,4 yıl düzeyinde bulunuyor. Bu süre ile Lihtenştayn’da 84,6 yıl ile en yüksek düzeye ulaşıyor. Bu ülkeyi 84,3 yıl ile İsviçre, 84 yılla İspanya, 83,5 yılla İtalya, 83,4 yıl ile Lüksemburg izliyor. Aday ülkeler ve Türkiye de dahil edildiğinde sayıları 33’e ulaşan ülkelerin sıralamasında Türkiye 27’inci olurken, doğuşta beklenen yaşam süresinin Türkiye’den daha kısa olduğu sadece 6 ülke bulunuyor. Bu ülkeler sırasıyla Litvanya, Macaristan, Romanya, Sırbistan, Bulgaristan ve Letonya. Buna göre Letonya, söz konusu 33 ülke içinde 75,6 yıl ile beklenen yaşam süresinin en kısa olduğu ülke.

Doğuşta beklenen “sağlıklı” yaşam süresi 57,6 yıl

Belirli bir yaştaki kişinin günlük hayattaki faaliyetlerini sınırlandıracak bir sağlık sorunu olmadan yaşaması beklenen yıl sayısı olarak tanımlanan “sağlıklı yaşam süresi”, sıfır yaşında bulunan bir kişi için toplamda 2021- 2023 dönemine göre değişmeyerek 57,6 yıl oldu. Bu süre, erkeklerde 59 yıldan 58,9 yıla gerilerken ve kadınlarda 56,3 yıl ile aynı kaldı. Bu bazda, sağlıklı yaşam süresinde erkeklerle kadınlar arasındaki fark 2,7 yıldan 2,6 yıla indi. Söz konusu süreler iki önceki dönemin ise altında kaldı. 2020-2022 döneminde söz konusu süre toplamda 58,4, erkeklerde 59,7 ve kadınlarda 57 yıl olarak ölçülmüştü. Doğuşta beklenen sağlıklı yaşam süresinin on yıl öncekinin bile altında olması dikkati çekti. 2014-2016 döneminde sağlıklı yaşam süresi erkeklerde 59,2 yıl, kadınlarda 56,4 yıl ve toplamda 57,8 yıl düzeyinde bulunuyordu.

Eğitim düzeyi yükseldikçe beklenen yaşam uzuyor

 Türkiye’de eğitim düzeyi yükseldikçe beklenen yaşam süresinin de uzadığı görüldü. Her yaştaki beklenen yaşam sürelerinin, düşük eğitime sahip kişiler arasında daha az olduğu, artan eğitim düzeyi ile paralel bu sürenin arttığı belirlendi. Cinsiyet ayrımında da beklenen yaşam sürelerinin hem erkek hem de kadınlarda eğitim düzeyine paralel arttığı tespit edildi. Yaşı 30 olan erkekler ve kadınlar için ortaöğretim altı eğitim seviyesi ile yükseköğretim eğitim seviyelerinde beklenen yaşam süresi farkının 5 yıl civarında olduğu görüldü.