Enflasyonda hesap şaştı

Eylülde aylık TÜFE yüzde 3.23 ile yüzde 2.6 düzeyinde olan piyasa beklentilerinin üzerinde arttı. Aylık enflasyonun üçte biri gıda fiyatlarındaki artıştan etkilenirken, konut, ulaştırma, eğitim de ciddi katkı yaptı. Dokuz aylık enflasyon yüzde 25,43’e ulaştı. 15 aydır düşüşte olan yıllık enflasyon yeniden yükselerek yüzde 33,29’a çıktı.

Tüketici fiyatları eylülde yüzde 3,23’le son sekiz ayın en yüksek aylık artı­şını kaydetti. Uzun süreli dezenf­lasyon sürecinin ardından aylık enflasyonun eylül ayında bek­lentilerin çok üzerinde gelmesi ile hesaplar şaştı. Merkez Banka­sı’nın bu ay faiz indiriminde elini zayıflattı.

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) tüketici fiyat endeksine (TÜFE) göre eylül ayı enflasyonu yüzde 3,23 düze­yinde gerçekleşti. Bu yıl ocaktan sonraki döneminin en yüksek aylık enflasyonu kaydedildi. Ma­yıs 2024’te yüzde 75,45’e ulaştık­tan sonra izleyen on beş aydaki kesintisiz düşüş süreci ile ağus­tos sonu itibarıyla yüzde 32,95’e inmiş olan yıllık enflasyon, ey­lüldeki hareketle yeniden yükse­lişe geçerek yüzde 33,29’a çıktı.

Eylülde gıda ile yükseldi

Yeni eğitim döneminin başla­ması nedeniyle geçen ay TÜFE kapsamındaki harcama grupları içinde en yüksek fiyat artışı yüz­de 17,90 ile eğitim harcama gru­bunda yaşandı. Bunda da üniver­site eğitimindeki yüzde 61,67’lik keskin artış belirleyici oldu. En­deksteki ağırlığı yüzde 2,31 ile düşük olan eğitim harcama gru­bundaki aylık artış manşet enf­lasyona 0,48 puan katkı yaptı.

Ancak manşet enflasyona en bü­yük katkı gıda ve alkolsüz içecek­lerden geldi. Geçen ay yüzde 4,62 ile ikinci en yüksek artışın yaşan­dığı bu harcama grubu endekste­ki yüzde 24,97 ile en büyük ağırlı­ğa sahip olması nedeniyle, eylülde aylık enflasyona 1,11 yüzde puan­la en büyük katkıyı yaptı. Özellik­le yumurtada yüzde 19,84, taze balık­ta yüz­de 19,16, patates hariç taze sebzeler­deki yüzde 11,95 ve tavuk etinde yüzde 11,82’lik artış­lar, gıda enflasyonu­nu yükseltti. Gıdadaki eylül artışında zirai don ve kuraklık kaynaklı etkiler önemli rol oynadı.

Endekste yüzde 15,34 oranında ağırlığa sahip ulaştırmadaki yüz­de 2,81’lik ve yüzde 15,22 ağırlığa sahip ‘‘konut’’ ana harcama gru­bundaki yüzde 2,56’lık artışlar ay­lık manşet enflasyona 0,44’er pu­anlık katkı yaptı. Ulaştırmadaki ivmede otobüsle şehir içi yol­cu taşımacılığında­ki yüzde 13,45’lik ve taksi ile şehir içi yol­cu taşımacılığında yüz­de 6,80’lik artışlar, konut grubundaki aylık artışta ise gerçek kiradaki yüzde 4,39’luk artış etkili oldu.

TÜFE’de yüzde 8,32 ağır­lığa sahip lokanta ve oteller har­cama grubundaki aylık yüzde 2,68’lik artışın manşet enflasyo­na yansıması gelen 0,23 puan olur­ken, bu artışın başat kaynağı ola­rak “Diğer konaklama hizmetle­ri/öğrenci yurtları”ndaki yüzde 36,62’lik artış öne çıktı.

Eylül ayında diğer harcama gruplarındaki artışlar daha düşük kalırken, fiyatların gerilediği tek harcama grubu yüzde 0,03’le al­kollü içecekler ve tütün oldu, an­cak endeksteki düşük ağırlığı ne­deniyle manşet enflasyonu aşağı çekici bir etki yapamadı.

Yıllık bazda en yüksek artış ise yüzde 66,10’la eğitimde yaşandı; onu yüzde 51,36 ile konut, yüzde 36,06 ile gıda, yüzde 35,21’le sağ­lık, yüzde 33,91’le lokanta ve otel­ler izledi. En düşük artış ise yüz­de 9,80’le giyim ve ayakkabıda yaşandı. Gıda, konut ve ulaştır­manın yıllık enflasyona toplam katkısı 20,60 puan oldu. Manşet enflasyonun yükseldiği, ortala­ma enflasyonun ise düşmeye de­vam ettiği eylülde aradaki fark 5,1 puana kadar indi. Manşet enf­lasyonda bir yıl öncesine göre 16,1 puan, 12 aylık ortalamalara göre yıllık enflasyonda 25,1 pu­anlık düşüş bulunuyor.

Dezenflasyonun devamı sağlanacak

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TÜİK açıklamasının ar­dından X’ten yaptığı paylaşımda, “Eylülde yüksek gerçekleşen aylık enflasyonda gıda fiyatları belir­leyici oldu. Zirai don ve kuraklık kaynaklı gıda enflasyonu uzun dönem eylül ayı ortalamasının 3 puan üzerinde gerçekleşti ve ay­lık enflasyona 1,1 puan katkı yaptı. Okulların başladığı eylül ayında eğitim grubu ve ilgili diğer kalem­ler aylık enflasyona yaklaşık 0,7 puan katkıda bulundu. Enflasyo­nun ana eğilimi dezenflasyonun süreceğine işaret ediyor. Dönem­sel etkilerin azalması ve uyguladı­ğımız arz yönlü politikalarla prog­ram önceliğimiz olan dezenflas­yonun devamını sağlayacağız” ifadelerini kullandı.

Merkez’in eli zayıfladı

Enflasyonun eylülde yeniden yönünü yukarı çevirmesinin, mevsimsel, arızi faktörlerden kaynaklanan “arızi bir durum” mu, yoksa “dezenflasyon sürecinin kesintiye uğ­raması” ve tersine trendin başlaması mı olduğu izleyen ayda daha net­leşecek. Ancak enflasyonun eylülde yeni­den yükselişe geçmesi bu ay Merkez Banka­sı’nın faiz indi­riminde elini za­yıflattı. Ocak-ey­lül dönemi itibarıyla kümülatif enflasyonun yüzde 25,43’e yükselmesi ile Merkez Bankası’nın bu yıl için öngördüğü yüz­de 25-29 aralığının alt sınırı aşılmış oldu, yıl sonunda enf­lasyonun yüzde 29’luk tahmin üst sınırını aşma olasılığı güç­lendi. Ekonomi çevrelerinde Merkez Bankası Para Politikası Kurulu’nun (PPK) 23 Ekim’deki toplantıda faizi sabit tutulacağı yönündeki beklentiler arttı, an­cak aralık toplantısı için indirim beklentisi devam ediyor.

Ekim kira artış tavanı yüzde 38,36

Kira artış tavanı olarak baz alı­nan enflasyon ise önceki aya gö­re düşmeye devam etti. Konut ve işyeri kira sözleşmelerinde kira artışları, TÜFE’de eylül sonu itibarıyla on iki aylık ortalamala­ra göre yüzde 38,36 olan enflas­yon oranını geçemeyecek.

Emekli ve memur ne alacak?

Memur maaşı ve emekli aylık artışlarında baz alınan altı aylık enflasyonun üç aylık bölümü de belli oldu. TÜFE’de temmuz-ey­lül dönemi artışı yüzde 7,50 ola­rak gerçekleşti. SSK ve BAĞ-KUR emeklileri son çeyrekte enflas­yon sıfır bile olsa 2026 başında yüzde 7,5 zam alacak. Memur­lar ve memur emeklileri de 2025 ikinci yarı için aldıkları yüzde 5’lik toplu sözleşme zammı ile aradaki fark dolayısıyla yüzde 2,39’luk enflasyon farkını şimdi­den hak etti. Ancak ekim-aralık döneminde gerçekleşecek enf­lasyon, tüm kesimler için söz ko­nusu oranları değiştirecek.