Engelli emekliliğinde son durum

Yıllardır uygulamada olan ve binlerce engelli çalışanın erken emeklilik hak­kını doğrudan ilgilendiren “vergi indirimi ile emeklilik” sistemi 14 Ocak 2025 itiba­rıyla kaldırıldı. Adı sessiz, etkisi büyük olan bu değişiklik, belki de emeklilik sisteminde son yılların en önemli kırılmalarından biri.

Eskiden nasıl mıydı?

2008 öncesi sigortalı olan engelliler için bir vergi indirimi belgesi yeterliydi. Bu belgeyle SGK’ya başvurulur, yaş şar­tı aranmadan emeklilik mümkün olurdu. İlk sigortalılık tarihi ve engel oranına göre 15-20 yıl arası sigortalılık süresi ve 3600 günle 4400 güne kadar prim gün sayısı olanlar vergi indirim belgesi ile emekli olabiliyordu.

Birkaç hastalığı olan kişiler bu hastalıkların oranlarının birleşimi ile hesaplanan formüle göre vergi indirim belgesi alabiliyordu. Örneğin, yüzde 80 ve üzeri raporu olan biri sadece 15 yıl sigor­talılık süresi ve 3600 prim günüyle emekli olabiliyordu. Yüzde 60–79 arası için 18 yıl ve 4000 gün, yüzde 40–59 arası için ise 20 yıl ve 4400 gün yeterliydi. En önemlisi yaş şartı aranmazdı, SGK ayrıca yeni bir rapor istemezdi.

Şimdi tablo değişti

Artık SGK, Gelir İdaresi’nden alınan ver­gi indirimi belgesini değil, kendi sağlık ku­rullarının vereceği raporu esas alacak. 14 Ocak 2025 sonrası yapılan başvurular ta­mamen bu yeni sistemle değerlendirilecek. Ve şartlar da değişti. Çalışma gücü kaybına bakılarak en az yüzde 40–49 oranında en­gelli olanlar için artık 18 yıl sigortalılık sü­resi ve 4100 prim günü, yüzde 50-59 oranın­da engelli olanlar için de 16 yıl 3700 prim günü aranıyor. Tek bir rahatsızlıktan dolayı en az çalışma gücü kaybının yüzde 40 olma­sı gerekiyor.

Bir başka deyişle, erken emekliliğe giden yol uzadı

Bu yeni sistemle birlikte rapor alma süre­ci de farklılaştı. SGK, kişiyi hastaneye sevk ediyor, gelen sağlık kurulu raporunu ken­di bünyesinde değerlendiriyor. Nihai karar da SGK’nın oluyor. Bu durum ise birçok ki­şi için yeni bir belirsizlik anlamına geliyor. Çünkü artık “vergi indirimi belgesi aldım, iş bitti” dönemi sona erdi.

Birçok kişi bu değişikliği öğrenmekte ge­cikti. Günlerdir telefonlarım susmuyor. “Başvurdum ama kabul edilmedi”, “Belge­mi yeni aldım ama SGK kabul etmiyor” di­yenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Çünkü bu değişiklik, kamuoyunda yeterince tartı­şılmadan yürürlüğe girdi. Hatta öyle ki, dü­zenleme Anayasa Mahkemesi’ne taşındı. Eşitlik ilkesine aykırı olduğu ve kazanılmış hakları zedelediği gerekçesiyle iptal talebi var. Henüz yürütmeyi durdurma kararı çık­madı ama süreç devam ediyor.

Benim kanaatim net:

Geçmişte hak kazanmış olanların mağdur edilmemesi gerekir. Vergi indirimi belge­si almış ya da alma sürecinde olan bir kişi­nin “geç kaldın, yeni sistem geçerli” denile­rek dışlanması adil değildir. En azından bu geçiş dönemine özgü bir istisna uygulan­malıydı. Aksi takdirde engelli bireyler için bu durum bir emeklilik reformundan çok, emeklilik engeline dönüşecektir.

Kapanış notu:

Emeklilik, sadece ekonomik değil aynı zamanda psikolojik bir güvence. Bu hak­ka erişim süreçleri karmaşıklaştıkça, top­lumsal eşitlik ve sosyal adalet zedelenir. Umuyorum ki Anayasa Mahkemesi, bu ko­nuda hakkaniyeti gözeten bir karar verir ve geçmişle gelecek arasında adil bir köp­rü kurulur.