Fındık rekolte tahminleri manipülatif
8-10 Mayıs tarihlerinde Mollarco’da düzenlenen Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi Kongresi’ne göre, “Türkiye’nin yüzde 52’sini karşılayacağı, 2025 küresel fındık rekoltesi yüzde 6 düşerek 1,181 milyon ton olacak.”
Türkiye’nin rekoltesi de yüzde 22 düşüşle 609 bin ton olarak” açıklanınca, Türkiye’de zirai donla artan fındık fiyatları 175 TL’ye düştü. Altınordu Ziraat Odası Başkanı Atakan Akça’ya göre, “Özellikle Ordu’da yüzde 55 düşüş var. Bu yılın rekoltesi 400 bine kadar düşebilir. INC’nin tahminleri manipülatif, güvenilir değil.”
Rekolteden değil kokarcadan kork
Her yıl bu vakitlerde rekolte tahminleriyle lobiler fiyat algı operasyonlarına başlıyor. Alıcılar düşürmeye üreticiler de yükseltmeye çalışıyor. Fındık üreticilerine göre “Kahverengi kokarca rekolte kaybından daha önemli bir sorun. Dalda fındık gözükse de içi boş veya bozuk.”
Türkiye’de düştü dünyada arttı
Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi’ne göre 2025 sezonunda, Şili’de yüzde 64, İtalya’da yüzde 37, Çin’de yüzde 18, ABD’de yüzde 14 artış bekleniyor. İhracatçılara göre, “fındık fiyatında çikolata sanayii etkili oluyor.” Global marka çıkaramadığımız sürece fiyatı etkilememiz mümkün değil. Fındığın efsanevi ismi Cüneyt Zapsu’nun son yıllarda “fındık fiyatının yükseltilmesine yönelik gayretleri takdir toplasa da sonuç değişmiyor.”
Fındığı önce üretici terk ediyor
Fındık tüccarlarına göre, “Karadeniz çiftçisi yerinde yaşamıyor, çoğu üretici bahçelerine bakmıyor/bakamıyor, fıstık üreticisi ürününe sahip çıkarken fındık üreticisi satıp kurtulmak/hemen kente dönmek istiyor. İşçilik çok pahalı, verimli toprak az, nüfus kırsalda barındırılamayınca fındığın tüccarlığını yapamıyor. Fıstık üreticisi döviz bozdurur gibi elindeki fıstığı peyder pey satarken hem fıstık değerleniyor hem de tüccarla pazarlık yapabiliyor.”
Dünyada fındık üretimi artsa da Türk fındığının tadı başka
Ferrero son 20 yıldır Oregon bölgesindeki fındık plantasyonlarına yatırım yaptı. Gelecek yıllarda ABD Türkiye için rakip olabilir, denilse de Ferrero’nun Nutella’sı Ordu’ya has fındık cinsiyle üretiliyor. Uzmanlara göre, “dünyada fındık üretimi artsa da Türk fındığının rahiyası her zaman aranacak.” Dünya fındık verim ortalaması ABD’de 285, Yunanistan’da 248 kilo iken Türkiye’de 84 kilogram. Kuşkusuz, “Türk fındığı sadece bir tarımsal emtia değil, üretiminden satışına bölge insanının, göç sosyolojisinin ve mevsimlik tarım işçilerinin yaşam mücadelesi.”
Fındık fiyatı
17 Mayıs’ta Ordu’da Levant kalite fındık 178 TL’den satışa sunuldu. Serbest piyasada 185 TL’den işlem görüyor, donda 210’u gördü. Tüccarlara göre, seneye şubatta fiyat 280’i görebilir. Tüm bu veriler ışığında Levant kalite fındık için fiyatım, “200 TL’yi görmez 185’in altına düşmez.” Çaya gelen yüzde 33’lük iyileştirme don etkisiyle fındıkta artabilir. Enflasyon farkını da ekleyince beklenti daha yüksek olsa da dünya fındık rekoltesi baz alındığında daha fazlası mümkün gözükmüyor.
Fındık tüccarın fıstık köylünün elinde
İç pazarda hem fındık hem de fıstık tüccarlığı yapan bir tüccara göre, “Fındık tüccarın fıstık köylünün elinde.” Fındık değerini bulamadan üreticinin elinden çıkıyor. Akça, “Gelecek yılın ürününü ucuza kapatmak için hamleler yapılıyor. Seneye de düşük rekolte olacak. Hükümet ne fiyat açıklarsa açıklasın, üreticinin göstereceği direnç fiyatları artırır. Üretici bilinçlendi, spekülasyonlara kapılmadan ürününe sahip çıkıyor.
Üretici finansmana erişebilirse fındık para eder
Akça’ya göre, “Üretici hasatta finansmana erişebilirse, fındığı elinden çıkarmadan bir süre tutarsa fiyatı yükseltebilir.” INC’ye göre, ABD’nin yüzde 10 vergilerini de ekleyince küresel fındık dengesi bozuluyor. Nisan donlarıyla beraber TMO’nun fındık satışları askıya alındı, fiyat dengesinin bulunması için şimdilik beklemede. Üretici şu anda finansal açıdan sağlam, TARSİM ve Ziraat Bankası üreticinin yanında.
Kakao üretimi düşüyor gözler fındıkta
Kakao’daki yüzde 30’a varan düşüş gözleri fındığa çeviriyor. Şekerleme, fırıncılık, süt/çikolata ürünleri yanında bitki bazlı süt alternatifleri, aromalı içecekler gibi sağlıklı ürünlerin üretimi için de giderek daha çok tercih ediliyor. 20,9 milyar dolarlık fındık pazarının 2035’de 49,8 milyar dolar olması öngörülüyor. Yıllık yüzde 9’luk büyüme Türkiye gibi fındık üreticisi ülkelere yeni ürün geliştirme konusunda fırsatlar sunuyor. Velhasıl, fındık Karadeniz için bir üründen çok öte.
“Hamallığını biz yapıyoruz, fiyatını biz belirleyemiyoruz” gibi şehir efsanelerini bir tarafa bırakıp 2,5 milyar dolar getiren itibarlı bir ürün olarak dünyada Türk adıyla gerçek bir “Tarım Diplomasisi” argümanı olan fındığı başka bir bakış açısıyla ele almalıyız. Üretici refahından, bahçe bakımına, pazarlamadan ürün geliştirmeye fındığa hak ettiği ilgiyi göstermeliyiz. Tez elden Fındık Birliği kurup, TOGG hedefi gibi yerli/milli tüm dünyada satılabilir bir ürünle fındığın değerini artırmalıyız.
