Gözler Merkez’in faiz kararında

Küresel finansta ge­leneksel “fiyat pa­ra sistemi” ve ABD doları hegemonyasına daya­lı mevcut yapıdan; jeopolitik risklere, mali açıklara ve di­jital alternatiflere karşı altın gibi fiziksel, “güvenli liman” varlıklara geçişi işaret eden, altın fiyatlarında astronomik artışla kendini net biçimde gösteren radikal değişim sü­recinde Merkez Bankası, bu hafta faizde çok kritik bir ka­rar alacak.

Merkez Bankası Para Poli­tikası Kurulu (PPK), 23 Ekim Perşembe günü saat 14.00’te açıklayacağı faiz kararıyla, küresel finanstaki kökten dönüşüm ve içeride yük­sek enflasyon olgusunun gölgesinde, faiz-enflas­yon-büyüme hedefleri ara­sında ince bir çizgide denge kurmaya çalışacak. Enflasyo­nun eylülde yükselişe geçmiş olması ise bu ayki toplantıda beklenen faiz indirimi konu­sunda Merkez Bankası’nın elini oldukça zayıflatan faktör olarak öne çıkıyor.

On aylık indirim süreci

Parasal sıkılaştırma süre­cinde Haziran 2023-Mart 2024 arasında politika faizi­ni yüzde 8,5’ten yüzde 50’ye çıkaran Merkez Bankası, ara­lık ayında başlattığı indirim sürecinde faizi bu yıl mart ba­şında yüzde 42,5’e kadar dü­şürmüş, ancak iç ve dış şok ge­lişmeler yüzünden süreç ke­sintisiz devam edememişti. İçeride bazı siyasilere yöne­lik 19 Mart’ta başlayan ope­rasyonlar ve nisan başında ABD’nin rakip ülkelere fa­hiş vergi oranları getiren yeni gümrük tarifeleri ile kızışan küresel ticaret savaşlarının yanı sıra çeşitli ülkeler ara­sındaki savaşlar ve jeopolitik risklerin yol açtığı belirsiz­lik ortamında Merkez Ban­kası 18 Nisan’da faizi yeniden artırarak yüzde 46’ya çıkar­mak zorunda kalmıştı. Banka küresel ve ulusal ekonomide belirsizlik sarmalının kısmen de olsa aşılması ya da bu ko­şullara görece alışılması saye­sinde indirim sürecine kaldığı yerden devam ederek politi­ka faizini 25 Temmuz’da yüz­de 43’e ve 12 Eylül’de de yüzde 40,5’e kadar çekti.

Eylül enflasyonu ile hesaplar şaştı

Ancak geçen yıl mayıstan bu yana gözlenen dezenflas­yon sürecinin ardından aylık enflasyonun bu yıl eylül ayın­da beklentilerin çok üzerinde gelmesi ile faizde de hesaplar şaştı. Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) tüketici fiyat endeksine (TÜFE) göre eylül ayı enflasyonu yüzde 3,23 ola­rak gerçekleşti. Bu yıl ocaktan sonraki döneminin en yüksek aylık enflasyonu kaydedildi. Mayıs 2024’te yüzde 75,45’e ulaştıktan sonra izleyen on beş aydaki kesintisiz düşüş süreci ile ağustos sonu itiba­rıyla yüzde 32,95’e inmiş olan yıllık enflasyon da 15 ay sonra eylüldeki hareketle yeniden yönünü yukarı çevirerek yüz­de 33,29’a çıktı.

Ocak-eylül dönemi itiba­rıyla (dokuz aylık) kümülatif enflasyonun yüzde 25,43’e çıkması ile Merkez Banka­sı’nın bu yıl için öngördüğü yüzde 25-29 aralığının alt sı­nırı aşılmış oldu, yıl sonun­da enflasyonun yüzde 29’luk tahmin üst sınırını aşma ola­sılığı güçlendi.

Piyasalar indirimde temkinli

Piyasalar, eylüldeki 250 baz puanlık indirim sonrası bu kez daha temkinli bir adım bekliyor: başlangıçta 200-250 baz puan indirim beklerken, 150 baz puan indirim veya fa­izi sabit tutma olasılığı ağır­lık kazandı. Bunda ise eylül ayı enflasyon verileri en büyük faktör. Merkez Bankası’nın Ekim ayı Piyasa Katılımcıları Anketi’nde yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 31,77’ye revi­ze edildi; politika faizi ise yüz­de 39 seviyesinde fiyatlanıyor. Bu durumda Merkez Bankası, mevcut politika faizini yüzde 40,5’te tutma veya 150 baz pu­an indirerek yüzde 39’a çek­me seçenekleri arasında sı­kışmış durumda. AA Finans ve Reuters anketlerine göre, ekonomistlerin medyan bek­lentisi 150 baz puan indirim yönünde; ancak eylül enflas­yon sürprizi, pas geçme ihti­malini yüzde 20’ye yükseltti.

Altında küresel rallinin nedeni

31 Aralık 2024’te 2.624 dolar olan altının ons fiyatı, 17 Ekim 2025 itibarıyla 4.379 doları gördükten sonra gelen düzeltme hareketi ile biraz geri çekildi. Ancak küresel koşullara dikkat çeken ekonomistler, altında yükselişin devam edeceği görüşünde. Altının ons fiyatı için 2026 sonunda 10 bin, hatta 12 bin dolarlık tahmin yapanlar bulunuyor. Donald Trump’ın Çin’e uyguladığı gümrük tarifeleri ile kızışan küresel ticaret savaşları, ABD’de hükümetin kapanması ve Orta Doğu ve Rusya-Ukrayna savaşlarının belirsizliği zirveye taşıması, küresel belirsizlik endeksinin COVID zirvesine yaklaşması, altındaki yükselişte etkili oldu.

Faizde senaryolar

Merkez Bankası’nın bu ayki toplantıda, enflasyon görünümünü ön planda tutarak ihtiyatlı davranması durumunda piyasaların dengeli kalacağı, ekonomi çevrelerinde ağırlıklı görüş. Ekonomistlerin yaptığı analiz ve paylaşımlarda, faizin sabit tutulması veya sınırlı indirim durumunda dengelerin korunacağı, yüksek çapta bir indirim durumunda ise kısa vadeli coşku, uzun vadede ise artacak riskler olgusuna işaret ediliyor.

Bir kesim, bu ayki toplantıda faizi pas geçmenin en doğru adım olacağı görüşünde. Bu seçenekte volatilitenin artmakla birlikte bunun sınırlı olacağı; Merkez Bankası’nın “veri odaklı” vurgusunun piyasaları yatıştıracağı ifade ediliyor. Sabit tutma senaryosunda Borsa’nın yüzde 1-2 gerileyeceği ancak dezenflasyonun güçleneceği, CDS’in de düşeceği kaydediliyor. Faizin sabit tutulmasına piyasaların temkinli tepki vereceği, ancak uzun vadede güvenin artacağı görüşü hâkim.

Faiz indiriminin devam etmesinden yana olan ekonomistlerin beklediği ve önerdiği indirim marjı ise 150 baz puan üzerinde yoğunlaşıyor. Bu kadarlık bir indirimin borsa ve tahvilde pozitif trend, kurda hafif rahatlama sağlayacağı, enflasyon riskini yönetilebilir kalacağı, büyüme ivmesinin artacağı görüşü dile getiriliyor. Politika faizinin yüzde 39’a inmesinin “Piyasa dostu güvercin adım” olacağı belirtiliyor. Bunun büyüme odaklı sinyal vereceği, ancak daha büyük bir indirimin enflasyon riskini artırabileceği de vurgulanıyor.

Küresel finans ray değiştiriyor

Altındaki rekor yükseliş, geleneksel “fiyat para” ve ABD doları temelli sistemden, altın gibi daha somut, fiziksel varlıklara doğru bir geçişi işaret ediyor. Gelişmeler altının artık sadece bir “güvenli liman” değil; küresel rezervlerin ve ticaretin yeni teminatı haline geldiğini gösteriyor. Sistem, ABD’de 1971 Nixon şoku sonrası altın standardından vazgeçişin tersine dönüş işareti veriyor, ancak bu gelişme BRICS önderliğinde ve yaptırımlara karşı olarak yaşanıyor.

Altındaki yükseliş, rastgele değil; yapısal kırılmaların ürünü olarak değerlendiriliyor. Çin başta tüm ülke merkez bankaları kararlı bir “de-dolarizasyon” hamlesi ile hızla altın satın alarak stokluyor. Dünya Altın Konseyi’ne göre, 2025’te merkez bankaları 444 ton altın aldı. BRICS ülkeleri (Çin, Hindistan, Rusya), ABD yaptırımlarından ders çıkarıp, rezervlerin yüzde 20’sini altına kaydırdı.

Faiz kararında altın faktörü

Merkez Bankası TL’yi, fiyat para sistemi çerçevesinde yönetiyor. Yüzde 33,3’lük yıllık enflasyon ve 42 TL dolayındaki dolar kurunun baskısı, Banka’nın faiz kararlarını kritik kılıyor. Rekor seviyeleri gören altın fiyatı, sisteme güvensizliği artırırken Merkez Bankası’nın 520 ton dolayındaki altın rezervi (73 milyar dolar) ise stratejik bir tampon niteliğinde. Devlet otoritesine dayalı bir rejim olan fiyat para sistemi esneklik sağlıyor, ancak enflasyon ve güven erozyonu riski taşıyor. Küresel altın rallisi de bu sistemdeki güvensizlikten besleniyor.

Yüksek altın fiyatı, dezenflasyon odaklı sıkı para için ek destek sunuyor, rezerv gücünü artıyor, ancak servet etkisiyle talep baskısı da artıyor. Sabit tutma veya sınırlı indirimde, kurun stabil kalacağı; borsa ve tahvillerde pozitif momentumun artacağı bekleniyor. Büyük çapta indirimde ise altın rallisi etkisiyle hem büyüme ivmesi hem enflasyon riskinin de artacak olması, faizde kararı zorlaştırıyor.