İşsiz kalan herkes işsizlik maaşı alamıyor

Kimler işsizlik maaşı alabilir? İşsizlik ödeneğinin tüm de­tayları…

Kaynak: İŞKUR verileri

Ekonomideki dalgalanma ve iş­ten çıkışların artmasıyla birlikte işsizlik maaşı başvuruları rekor kırdı.

İŞKUR’un 2025 yılı ilk sekiz ayına ilişkin verilerine göre 1 mil­yon 184 bin 652 kişi işsizlik maa­şı için başvuruda bulundu.

Ancak bu başvuruların sadece 573 bin 399’u, yani yaklaşık yarı­sı, işsizlik ödeneğine hak kazandı.

Her iki başvurudan yalnızca bi­ri onaylandı.

2024 yılına göre başvuru sayısı yüzde 11 artarken, maaş alabilen­lerin oranı geriledi.

Bu tablo, hem işsizliğin arttığı­nı hem de işsizlik maaşı almanın kolay olmadığını gösteriyor.

İşsizlik maaşı ne kadar?

İşsizlik maaşı, işten ayrılma­dan önceki son dört ayın brüt ka­zanç ortalamasının yüzde 40’ı üzerinden hesaplanıyor.

Ancak bu tutar, hiçbir şekilde brüt asgari ücretin yüzde 80’ini geçemiyor.

2025 yılı için brüt asgari ücret 26.005 lira 50 kuruş olduğundan,

işsizlik maaşı en az 10.402 lira, en fazla 20.804 lira ara­sında değişiyor.

Brüt maaşı 70–80 bin lira olan bir çalışan bile 20.804 li­radan fazla işsizlik maaşı ala­mıyor.

Asgari ücretin brüt iki katı olan 52.011 lira üzeri ücretle çalışanların işsizlik ödenek­leri de 20.804 TL’nin üzerin­de olamaz.

Kimler işsizlik maaşı alabilir?

İşsizlik maaşı, her işsiz kalana ödenen bir ücret değildir.

Bazı şartların yerine getirilme­si gerekir:

-İşveren tarafından işten çı­karılmış olmak.

Kendi isteğiyle ayrılanlar (isti­fa edenler) bu haktan yararlana­maz.

-Son 120 gün kesintisiz sigor­talı olmak.

-Son üç yılda en az 600 gün iş­sizlik sigortası primi ödemiş ol­mak.

-İşten ayrılış tarihinden iti­baren 30 gün içinde İŞKUR’a baş­vurmak.

-SGK çıkış kodunun, işveren kaynaklı feshi göstermesi gere­kir.

Bu şartlardan biri eksikse, baş­vuru reddedilir.

Maaş ne kadar süreyle ödenir?

Prim gün sayısına göre maaş süresi değişir:

600 gün primi olan 6 ay, 900 gün primi olan 8 ay, 1080 gün ve üzeri primi olan 10 ay boyunca iş­sizlik maaşı alabilir.

Ödemeler her ayın 5’inde PTT veya IBAN hesabına yatırılır.

İşten çıkış kodlarının önemi

İşsizlik maaşında en önemli kriter, SGK’ya bildirilen işten çı­kış kodudur.

Bu kod, İŞKUR’un çalışanın ödeneğe hak kazanıp kazanmadı­ğına karar vermesini sağlar.

-“İstifa” (Kod 03), “kapsam dışı fesih” veya “işçinin kusuru” olarak bildirilen çıkışlarda işsizlik maaşı alınamaz.

-4447 sayılı Kanun’un A, B, C, D, E, F ve G bentlerine dayalı fesihler (örneğin Kod 04, 05, 15, 17, 18, 23–25, 27– 28, 31–34) işsizlik maaşına hak kazandırır.

-Askerlik (Kod 12) nede­niyle işten ayrılanlar da bu haktan yararlanabilir.

-İşyerinin KHK ile kapa­tılması veya kamuya geçiş hakkı olmayan fesihler de istisna kap­samındadır.

Kısacası, işten çıkış bildirge­sindeki tek bir kod, çalışanın iş­sizlik maaşı alıp alamayacağını belirler.

Bu nedenle her çalışan, işten ayrılış belgesindeki kodu mutla­ka kontrol etmelidir.

Hukuki durumlar: İstifa, ikale ve ahlak nedenli fesih

Bazı durumlarda işten çıkarı­lan kişi aslında haklı olsa da sis­tem ödeneği reddedebilir.

Eğer işveren, çalışanın istifa ettiğini bildirirse, çalışan tazmi­nat almış olsa bile işsizlik maaşı alamaz.

Aynı şekilde, ikale (karşılıklı anlaşma) yoluyla iş ilişkisi sona ermişse, bu da sistemde “kendi isteğiyle ayrılma” olarak değer­lendirilir.

Bu hallerde İŞKUR maaş öde­mesi yapmaz; yalnızca mahkeme kararıyla işsizlik maaşına hak ka­zanılabilir.

Benzer şekilde, 4857 sayılı Ka­nun’un 25/II maddesi kapsamın­da “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış” gerekçesiyle çı­karılan çalışanlar da işsizlik öde­neği alamaz.

İşverenin bu nedenle yaptığı fesih belgelerle İŞKUR’a sunul­muşsa, ödenek hakkı doğmaz.

Ancak çalışanın fesih nedeni­nin haksız olduğunu mahkeme kararıyla kanıtlaması durumun­da maaş ödenebilir.

Eğitim ve cinsiyet etkisi

İŞKUR verilerine göre, eğitim düzeyi yükseldikçe işsizlik maaşı alma oranı artıyor.

Lise mezunlarının yalnızca yüzde 43’ü ödenek alabilirken, önlisans mezunlarında bu oran yüzde 67’ye, yüksek lisans me­zunlarında yüzde 65’e çıkıyor.

Kadınlar ise erkeklere göre da­ha yüksek oranda hak kazanıyor: erkeklerde yüzde 46, kadınlarda yüzde 52.

Bu fark, kadınların daha uzun süreli ve kayıtlı işlerde çalışma­sından kaynaklanıyor.

Değerlendirme

İşsizlik maaşına hak kazan­ma oranının yüzde 50’nin altında kalması, sistemin zorlayıcı koşul­larından kaynaklanıyor.

Son 120 gün kesintisiz çalışma, çıkış kodu uyumu ve başvuru sü­resi gibi kriterler, çok sayıda kişi­nin bu haktan yararlanmasını en­gelliyor.

Bu nedenle işsizlik maaşına erişimin makul ölçüde kolaylaş­tırılması, işsiz kalan kişilerin en azından belirli bir süre yaşamla­rını sürdürebilmeleri için önem taşıyor.

Amaç, işsizlik sigortasının sos­yal koruma işlevini güçlendirmek olmalı.

Sonuç olarak: İşsizlik maaşı, Türkiye’de kayıtlı çalışanlar için önemli bir güvence.

Ancak mevcut sistem, yalnızca düzenli prim ödeyen, kesintisiz çalışan ve “doğru çıkış koduyla” işten ayrılanları kapsıyor.

İşsizliğin arttığı bir dönem­de, bu koşulların bir nebze esne­tilmesi, hem çalışanı koruyacak hem de işsizlik fonunun sosyal amacına hizmet edecektir.