Kanallarda kaos, tarımda fırsatlar
Husi saldırıları nedeniyle Suveyş Kanalındaki geçişler yüzde 40 düştü, ortalık toz duman. Gemiler Güney Afrika rotasına yönlendiriliyor. Panama Kanalındaki ticaret kuraklık nedeniyle yüzde 30 azaldı, kanal normal zamanlarda küresel deniz ticaretinin yüzde 5’ini yapıyor. Panama hazinesine, her yıl yaklaşık 2,5 milyar dolar katkı.
GSYİH’nın yüzde 3’ü kanaldan sağlanıyor. Hem Pasifik hem de Atlantik’teki rakip ülkeler söz konusu ticaretten nemalanabilmek için kendi ülkelerinden geçen alternatif rotalar yaratmak istiyorlar. Gıda Fiyatları tetikte, fırsatçılar ‘nimeti ganimete dönüştürüyor.’ Gözler Karadeniz’de boğazlarda, yeni yollarda.
Yüzde 14,2’si Bill Gates’e ait olan Kanada Ulusal Demiryolu şirketi ABD’nin Yukarı Orta Batıdaki tarımsal ve endüstriyel pazara hizmet eden özellikle de biyoyakıt için tarımsal ürün taşıyan Lowa Kuzey Demiryolu’nu satın aldı. İçinde tarım ve gelecek kelimesi olan her yerde onlar var. Mississippi nehrindeki düşük su seviyesi, yeni ticaret yolları için fırsatlar doğuruyor.
Kanallar, ticaret yolları binlerce yıldır yenilikleri, haz unsurlarını taşıyor. Ticaret yollarındaki, kanallardaki güç değişimi uygarlıkların yok olmasını veya yenilerinin kurulmasını sağlıyor. İklim değişikliği; girişimcilere, tarım şirketlerine fırsatlar sunuyor. Syngenta ve Enko, mantar hastalıklarını kontrol altına almak için çığır açan bir teknoloji geliştirdi.
Yapay zeka ile milyarlarca kimyasal molekül tarandı. ABD’de her yıl mantarlar yüzünden mahsulün beşte biri kaybediliyor, zarar 200 milyar dolar. TMO fenolojik değerlendirme raporuna göre; Konya, Kırşehir, Nevşehir, Eskişehir gibi illerde iklimsel nedenlerden ötürü tarla faresi popülasyonunda artış var. Karadeniz’de fındık üreticileri kahverengi kokarca ile mücadeleye devam ediyor.
İklimdeki her değişim ‘tokluğun maliyetini’ artırıyor. Gezegen istilacılar cehennemine dönmek üzere, eli kulağında. Sert hava koşulları nedeniyle; Tyson Foods, Cargill gibi şirketlerin Kansas’daki tesislerinde kesimler yüzde 25 azaldı, üretim durduruldu.
Buzlu ve karlı yollar nedeniyle teslimatlar yapılamıyor, et paketleme operasyonlarında ve sığırların tatlı suya erişimlerinde sorunlar yaşanıyor. Yeşil dönüşüm AB’li çiftçilerin öfkesine maruz kalıyor. Almanya’da yolları kapatan, endişe ve şiddete yol açan çiftçi protestoları özetle; “maliyetlerimiz zaten çok fazla, bu koşullarda gezegeni korumaya yönelik bedel ödememiz mümkün değil” diyor.
Hollandalı çiftçiler 2019’da hükümetin çiftlikleri kapatma, hayvan sayısını azaltma çabasına karşı, Apeldoorn kentinde gübre ve saman balyalarını ateşe verdi. Belçikalı meslektaşları, traktörleriyle Brüksel’i birbirine kattı. İrlandalı çiftçiler kınalı kuzuları da yanlarına alıp 3 bakanın ofisine gitti.
İspanya ve Fransa üreticileri geçtiğimiz yıl hükümetin “Tagus nehrinden alınacak suya kısıtlama” getirmesi açıklamasının ardından Madrid sokaklarını işgal ettiler. Avrupalı çiftçiler iklim değişikliği kaynaklı ‘ucuz gıda’ faturasını ödemek istemiyor. Berlin sokakları geçtiğimiz ay çiftçilerin döktüğü gübrelerle “yakında kokusu çıkar” dedirten görüntülere sahne oldu.
Çiftçilerin en büyük yardımcısı; lobi şirketleri, aşırı sağ ve radikaller. Almanya iklim Bakanı; “radikal gruplar protestoları kullanıyor, toplantılarda etnik milliyetçi semboller sıkça sergileniyor” diyerek protestoların marjinal gruplar tarafından nasıl manipüle edildiğini ortaya koyuyor.
Çiftçi üzerinden algı operasyonu tüm dünyada muhalefetin en kolay argümanı, bizdeki mevkidaşları “tarım bitti, çiftçi öldü” naraları atanlar. Almanya Maliye Bakanı Christian Lindner; “çiftçilerin taleplerini karşılamak için paramız yok” diyor. İpek Yolu, Baharat yolu, göç yolları antik zamanlardan beri ticaretin ana arterleri.
Ticaret yollarında sadece ticari emtialar değil kültürde taşınıyor. Göç yolunda güçten düşenler, kondukları yerde kültürü mayalayanlar, ticaretin kodlarını hafızasına işleyenler. İzmir’in en güzel köylerinden Birgi; Frig, Lydia Krallığı Pers İmparatorluğu gibi farklı birçok uygarlığa tanıklık etti. Aydınoğlu Beyliğine de başkentlik yapan köyün ortasından geçen dere, deri ticaretinin, tabakhanelerin merkezi.
Tüccarı çok olan Birgi sadece deri ticaretine değil mantık eğitmeni “İmam-ı Birgivi” türbesine de ev sahipliği yapıyor. Avrupa’daki Rönesans gibi Birgi’de de deri tüccarları gelecekçi fikir ve uygulamalarla Birgi’nin çehresini ileri taşıyor. Velhasıl; Prof. Dr. Gökhan Özbilgin hocamın söylediği gibi “musibet temelli tarım teknolojileri” tarımın geleceğini, kanallardaki kaos bugünü, ticaret yolları kültürü şekillendiriyor.