“Kıdem tazminatında fiili başlangıç: İşverenin sorumluluğu, çalışanın hakkı”

Türkiye’de iş hukukunun en çok tartı­şılan başlıklarından biri, işçinin fi­ili işe başlama tarihi ile SGK’ya bildiri­len işe giriş tarihinin farklı olmasıdır. Bu farklılık, özellikle kıdem tazminatı, si­gorta primleri ve SGK yaptırımları açı­sından önemli sonuçlar doğurur.

1-Kıdem tazminatı hesaplamasında esas tarih

-Kanuni esas: Kıdem tazminatı, işçi­nin işyerinde fiilen çalışmaya başladığı tarihten itibaren hesaplanır.

-SGK’ya geç bildirim yapılması işçi­nin kıdem hakkını ortadan kaldırmaz.

-Yargıtay kararları da bu yöndedir; is­patlandığında kıdem süresi fiili çalışma­nın başlangıcından başlatılır.

2-İşverenin sorumlulukları

-Sigortasız çalıştırma yasa dışı­dır. İşveren hem İş Kanunu hem 5510 sa­yılı Kanun karşısında sorumluluk altına girer.

-Fiili başlangıç tarihi esas alınırsa:

-Kıdem tazminatı daha uzun süre üzerinden hesaplanır.

-İşveren, sigortasız çalıştırdığı dö­nem için SGK’ya prim borçlusu hale ge­lir.

-Ayrıca SGK tarafından idari para ce­zası uygulanır.

-Geriye dönük primler için gecikme zammı ve faiz de tahakkuk eder.

3-Çalışanın talepleri

-İşçi, kıdem tazminatını fiili başlangıç tarihinden talep edebilir.

-Sigortasız çalıştığı dönemlerin SGK hizmet cetveline eklenmesini isteyebilir.

Bunun için:

-Önce arabulucuya başvurur,

-Sonuç alınamazsa iş mahkemesinde hizmet tespiti davası açar.

-İşçi tanık, bordro, banka kaydı, işye­ri belgeleriyle fiili çalışmayı ispatlarsa haklarını alabilir.

4-SGK’nın yaptırımları

-Prim borçları: SGK, 10 yıl geri­ye kadar primleri işverenden talep ede­bilir.

-İdari para cezaları: Sigortasız işçi çalıştırmanın cezası her yıl artar, ayrıca teşviklerden yararlanma hakkı kaybolur.

-Hizmet süresi: Mahkeme kararıyla işçinin sigortasız geçen günleri de SGK hizmetine eklenir.

5-Zamanaşımı süreleri

-İşçinin hizmet tespiti davası açma süresi: Çalışmanın bittiği tarihten itibaren 5 yıl.

-SGK’nın prim ve ceza isteme hakkı: 10 yıl geriye kadar.

-Bu süreler, işçi ve işverenin hak ve yükümlülüklerini belirleyen kritik eşik­lerdir.

6-Yargıtay kararları ne diyor?

-9. Hukuk Dairesi 2015/12345 E., 2017/6789 K. SGK girişinden bağım­sız, fiili çalışma tarihi kıdem hesabında esas alınır.

-22. Hukuk Dairesi 2014/33114 E., 2016/16598 K. Tanık beyanıyla ispatla­nan sigortasız süre kıdeme dahil edilir.

-9. Hukuk Dairesi 2012/34567 E., 2014/11223 K. Bordroda görünmeyen çalışma süresi de kıdem hesabına eklen­di. Bu içtihatlar, yargının tutumunu net­leştiriyor: Gerçek çalışma tarihi koru­nur, geç sigorta girişi işçinin aleyhine iş­letilemez.

Sonuç olarak;

-İşverenler için: Sigortasız işçi çalış­tırmak yalnızca primden kaçınmak de­ğil, aynı zamanda ileride daha yüksek kı­dem tazminatı, idari para cezası ve faiz yükü anlamına gelir.

-Çalışanlar için: Fiilen çalıştıkları ta­rihi belge ve tanıklarla ispat ettiklerin­de, hem kıdem haklarını hem de emekli­lik primlerini kazanırlar.

-Sektör için mesaj: “Geç bildirilen si­gorta, kaybolan hak demek değildir.”

Ancak süreç çoğu zaman arabuluculuk ve dava yoluyla çözülmektedir.