Kredi hacminde reel büyüme

Ekonomik aktivite ve bü­yüme dinamikleri açısın­dan önemli bir gösterge olan bankacılık sektörünün üre­tici ve tüketici kesimlere açtı­ğı kredilerin toplam hacmi, son iki ayına küresel ve ulusal plan­da ortaya çıkan gerilim ve belir­sizliklerin damgasını vurduğu ocak-mayıs döneminde enflas­yonun üzerinde artarak reel baz­da genişledi.

Bankacılık Düzenleme ve De­netleme Kurumu’nun (BDDK) haftalık verilerine göre, sektö­rün toplam kredi stoku, ilk beş ayda cari olarak yüzde 18,9 ora­nında 2 trilyon 997,9 milyar li­ralık net artışla 18 trilyon 898,5 milyar liraya ulaştı. Türkiye İs­tatistik Kurumu’nun (TÜİK) tü­ketici fiyat endeksine (TÜFE) göre ilk beş ayda yüzde 15,09 olan enflasyondan arındırıldığında toplam kredi stokunda reel baz­da yüzde 3,3 oranında bir geniş­leme olduğu belirlendi. Bankacı­lık sektörü toplam kredi stokun­da beş aydaki reel büyümede, pastada yüzde 76,2 ile en büyük payı alan ticari kredilerin yanı sıra son dönemde tüketicilerin başlıca finansman kanalı olarak kullandığı bireysel kredi kartı kullanımındaki artış etkili oldu.

Kredi hacmindeki büyüme­nin, 19 Mart’tan itibaren içeri­de patlak veren siyasi gerilim ve nisan başında ABD’nin şok gümrük tarifesi ile kızışan kü­resel ticaret savaşları sürecin­de Merkez Bankası’nın yeniden faiz artırımına gitmek zorunda kalması üzerine yükselişe geçen kredi faizlerine rağmen son iki ayda yavaşlamak yerine hızlan­dığı dikkati çekti.

Ticari kredide 2,3 trilyonluk net artış

Başta sanayi sektörü olmak üzere ekonominin üretim ayağı­nın fonlanması olan ve yatırım, üretim, istihdam, ihracat ve gayri safi milli hasıla büyümesi açısın­dan önem taşıyan ticari ve diğer kredilerin hacmi 27 Aralık 2024- 30 Mayıs 2025 arasındaki beş ay­lık dönemde 2 trilyon 311,3 mil­yar liralık net artışla 14 trilyon 405,1 milyar liraya ulaştı. Söz ko­nusu kredilerde beş aydaki yüz­de 19,1’lik cari artış, aynı dö­nemdeki enflasyonla indirgen­diğinde, reel bazda yüzde 3,5’lik reel büyümeye karşılık geldi. Ti­cari kredilerin 2024 sonunda 12,1 trilyon lira olan hacmi, ara­lıkta başlayan faiz indirim süre­ci paralelinde üretimdeki can­lanma ve fon talebindeki artışla ilk çeyrekte enflasyonun üze­rinde büyüme ile mart sonun­da 13,5 trilyon liraya yükselmiş­ti. Son iki aya damgasını vuran iç ve dış gerilimlere rağmen bu eğilimin devam ettiği gözlendi. Ticari kredilerde beş aydaki ar­tışın 1 trilyon liraya yakın kısmı son iki ayda gerçekleşti.

Bireysel kartta hızlı büyüme sürüyor

İlk beş ayda oransal bazda en hızlı artış ise parasal sıkılaştır­ma kapsamında getirilen kısıt­lamalar dolayısıyla tüketici kre­disi kullanımının zorlaşması ne­deniyle tüketicilerin alternatif finansman aracı olarak yüklen­diği bireysel kredi kartlarında­ki borç bakiyesinde yaşandı. Söz konusu borçlar ilk beş ayda net 385,6 milyar lira ile cari olarak yüzde 21,5 artarak 2 trilyon 180,6 milyar liraya ulaştı.

Buna göre ilk beş ayda bireysel kart borç ba­kiyesinde reel bazda yüzde 5,6 oranında bir büyüme gerçek­leşti. Beş aylık dönemde taksit­li kart borçları cari olarak yüzde 15,9 oranında 100,2 milyar lira­lık artışla 730,2 milyar; taksitsiz (tek çekimlik) borçlar ise yüzde 24,2 oranında net 282,4 milyar liralık cari artışla 1 trilyon 450,4 milyara ulaştı. Reel bazda taksit­li bireysel kart borçlarının hac­mi yüzde 0,7, taksitsiz borçların hacmi yüzde 7,9 genişledi.

Yılın ilk beş ayında ihtiyaç kredilerinin toplam hacmi ise yaklaşık olarak enflasyon ka­dar büyüdü, ancak kredi türle­rine göre farklı seyir yaşandı. 2024 sonu ile 30 Mayıs 2025 arasındaki dönemde toplam tüketici kredilerinin hacmi ca­ri olarak 15 oranında 301 mil­yar liralık net artışla 2 trilyon 312,7 milyar liraya ulaştı; enf­lasyonla indirgendiğinde reel olarak sadece yüzde 0,1’lik bir daralma olduğu görüldü.

Mayıs sonu itibarıyla tüke­tici kredilerinin 1 trilyon 675,5 milyarını ihtiyaç, 575,6 milya­rını konut ve 61,6 milyarını taşıt kredileri oluşturdu. Beş ayda ih­tiyaç kredileri net 250,6 milyar, konut kredileri de 64,3 milyar lira artarken, taşıt kredisi baki­yesi net 14 milyar lira azaldı. Bu dönemde cari olarak yüzde 17,6 artan ihtiyaç kredisi hacmi reel bazda yüzde 2,2 büyürken; ca­ri olarak yüzde 12,6 artan konut kredileri reel olarak 2,2 ve cari olarak da yüzde 18,5 azalan ta­şıt kredisi hacmi reel bazda ise yüzde 29,2 daraldı.

Kredi faizlerinde yükseliş

Merkez Bankası’nın aralıkta başlayan faiz indirim sürecinde, bankaların kredi faizlerindeki düşüşler politika faizine göre sınırlı kalırken, 19 Mart’ta başlayan bazı siyasilere yönelik kovuşturmalar üzerine patlak veren gerilim sürecinde özellikle ihtiyaç kredisi ve ticari kredi faizlerinde yeniden yükseliş başlamıştı. Bu yükseliş trendi haziran başına kadar devam etti. Politika faizinin yüzde 50 olduğu kasımda ihtiyaç kredilerinin sektör ortalamasında yüzde 70,31 olan yıllık basit faizi 14 Mart’ta yüzde 62,73’e kadar inmişti.

Bu oran 21 Mart’ta yüzde 63,74’e, en son verinin alındığı 30 Mayıs’ta da yüzde 73,39’a yükseldi. Ortalama ticari kredi faizi de kasım sonundaki yüzde 59,78’lik düzeyinden 14 Mart’ta yüzde 55,2’ye indikten sonra izleyen iki haftada 5 puandan fazla artarak yüzde 60,4’e çıktı ve devam eden yükselişle 30 Mayıs itibarıyla yüzde 61,51 oldu. 30 Mayıs itibarıyla taşıt kredisi yıllık faizi yüzde 44,90’la kasım sonu düzeyinin yaklaşık 7 puan, konut kredisi faizi de yüzde 43,56 ile o tarihtekinin 2,2 puan üzerine çıkmış bulunuyor.

Gözler yeni faiz kararında

Merkez Bankası, kasımda yüzde 50 düzeyinde bulunan politika faizini, aralıkta başlattığı indirim sürecinde en son mart başındaki 250 baz puanlık indirimle yüzde 42,5’e kadar düşürdükten sonra, iç siyaset ve küresel ekonomide ortaya çıkan belirsizlikler üzerine,

17 Nisan toplantısında tekrar artırarak yüzde 46’ya yükseltmek zorunda kalmıştı. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), 19 Haziran’daki toplantısında politika faizinin düzeyine ilişkin yeni bir karar verecek. Söz konusu faiz kararına ilişkin beklentilerde indirim seçeneği daha fazla taraftar buluyor ancak, sabit tutma ve artırım bekleyenler de bulunuyor. ABD’deki siyasal ve sosyal çalkantılar, günü gününe değişen ekonomik kararların da etkisiyle dünya ekonomisi ve art arda süren yargı operasyonları ile içeride belirsizlikler devam ederken Banka’nın faize ilişkin alacağı yeni karar piyasa dengeleri, başta sanayi olmak üzere üretimin finansmanı, ekonomik aktivite ve enflasyonla mücadele açısından kritik önem taşıyor.

Yıllık net artış 5,4 trilyon TL

Yılın ilk beş ayındaki büyüme ile bankacılık sektörü toplam kredi hacmi bir yıl önceki düzeyinin 5,4 trilyon lira üzerine çıktı. Bu dönemde cari olarak yüzde 39,8 büyüyen kredi stokunda reel bazda yüzde 3,2 genişleme yaşandı. Son bir yılda 4 trilyon liranın üzerinde net artış kaydeden ticari kredilerin hacmi reel bazda yüzde 2,5 genişledi. Aynı dönemde 528 milyarı “ihtiyaç” dalında olmak üzere toplamda 626 milyar lira artış kaydeden tüketici kredileri de cari olarak yüzde 37,1, reel olarak yüzde 1,3 büyüdü.

Bireysel kredi kartı borç bakiyesinde ise son bir yılda yüzde 49,9’la enflasyonun çok üzerinde bir büyüme yaşandı. Söz konusu borçlar yıllık bazda 725,9 liralık net artış kaydetti. Son bir yılda bankacılık sektörü toplam kredi alacağı içinde reel bazda en fazla büyüme yüzde 10,7 ile bireysel kart borçlarında gerçekleşti.