Küresel tarım ticaretinde güven ihracatı
“Güven” tarım ürünlerinde milyarlarca dolarlık işlemlerden daha değerli bir enstrüman. “Güvenli tarım ürünleri ülkesi Türkiye” olarak algılanmak, bir ülkenin tarım diplomasisine harcayacağı milyarlarca doları bile aşan stratejik bir avantaj. Geçmişte GDO buğday tartışmaları nedeniyle Uzakdoğu pazarlarını kaybeden Türkiye için, “pestisit nedeniyle dönen ürünler” algısı çok daha tehlikeli bir itibar krizine yol açabilirdi. B-Reçete gibi inovatif sistemlerle bu risk görece düşük etkilerle atlatılacak.
B-Reçete ile Türkiye milyonlarca dolar kar edecek
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın “B-Reçete” uygulamasıyla, ihracattan geri dönen ürünlerin analiz masrafları ve kontrol süreçlerine harcanan milyonlarca dolar, tarım sektörünün daha stratejik alanlarında değerlendirilebilecek. Sadece Bulgaristan sınırında yıllık analiz maliyeti 60 milyon TL’ye ulaşırken, üretici ihracat için zorunlu hale gelen analizlere ciddi bütçeler ayırıyordu. B-Reçete, maliyetleri düşürerek ihracatçıya nefes aldırırken, Türkiye’yi de küresel pazarda “güvenilir ürün menşei” olarak konumlandırıp, stratejik bir kazanım elde etmesini sağlayacak.
Reçetesi olmayana pestisit yok
Gıda güvenliği, son yıllarda küresel ticarette sert sınavlardan geçiyor. Türkiye, tarımsal üretimde, ihracatta “güvenilirlik sorunlarını” çözecek “B-Reçete” uygulamasıyla, son yıllarda halkın endişe kaynağına dönüşen sağlıklı gıda tartışmalarına son verecek. Tarım Orman Bakanlığı Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü’nün uzun yıllardır üzerinde çalıştığı uygulama ile gerek ihracat gerekse iç pazarda pek çok sorun giderilmiş olacak.
ABD’de, kimyasalların zararı yıllık 340 Milyar dolar
BM Çevre Programı UNEP’e göre Sahra Altı Afrika’da pestisit kaynaklı sağlık problemlerini maliyeti 90 milyar dolar. 2017’de Tayland’da yapılan bir araştırmaya göre pestisit kaynaklı hastalık tedavi maliyeti 236 bin dolar, tarımsal meslek hastalıkları maliyeti 14,6 milyon dolar. SriLanka’nın faturası 2,5 milyon dolar iken Nepal’ın tarım meslek hastalığı harcaması kişi başı 144 Nepal rupisi. Common Dreams ‘ın bir haberine göre, ABD’de pestisit kaynaklı kimyasallara bağlı IQ kaybı ve zihinsel engellilik durumuyla ilgili sağlık maliyeti yıllık yaklaşık 44,7 milyar dolar, çevresel ve kamu maliyeti zararı 9,6 milyar dolar. ABD’deki en maliyetli ikinci kimyasal zararı. AB’nin faturası daha yüksek 163 milyar dolar. WHO’ya göre “her yıl dünyada 3 milyon çiftçi ağır pestisit zehirlenmesi, yaklaşık 18 bin ölüm ve 25 milyon hafif zehirlenme vakası yaşanıyor. Kimyasalların ayak izi çok az biliniyor. Tarımda kullanılan kimyasalların 10 yıl içinde biyoteknoloji ürünlerle yer değiştirmesi öngörülüyor.
Türkiye çok pestisit kullanmıyordu
Türkiye yıllık yaklaşık 50 bin ton pestisit kullanıyor, hektar başına ortalama 2,26 kilogram ile 3,20 kiloluk Avrupa ortalamasının altında, 1,07 kiloluk dünya ortalamasının üstünde. Hollanda pestisit kullanımında 10,86 kilo ile lider. İtalya hektar başına 5,38 kilo, Fransa 3,67 kilogram pestisit kullanıyor. Tüm bu rakamlara rağmen son yıllarda maalesef Türkiye’nin gıda güvenilirliği üzerinden yaratılan gündemin sonlandırılması için de önemli bir adım.
B-Reçete örnek uygulama
Tarım Orman Bakanlığı’nın, “tarladan sofraya gıda güvenirliği kapsamında, bitki koruma ürünlerinin hatalı ve gereğinden fazla kullanımı ile pestisit kalıntısının önlenmesi, çevre ve insan sağlığının korunması ve bu konuda denetim etkinliğinin artırılması amacıyla başlattığı “B –REÇETE” uygulaması pek çok dünya ülkesine örnek olabilecek nitelikte.
Pestisit eczaneleri ilaç bayileri
Üretici eczaneden ilaç alır gibi zirai ilacı “B-REÇETE” ile bayiden alacak. Üreticinin bitki koruma ürününü ne kadar alanda hangi bitkiye uygulayacağı belirlenerek bu önceden reçete edilecek. Üretici ihtiyacı olan miktardan fazla bitki koruma ürünü alamayacak.
B-Reçete: Pestisitten Blockchain’e gıda güvenliğinde yeni faz
Pestisit Reçete uygulamasının pestisit azaltımı sayesinde elde edilen sağlık faydaları yanında “bakanlığın kontrol mekanizmalarındaki yükünün hafiflemesi de önemli bir kazanım. Uzun vadede genel gıda güvenliği uygulamalarının blockchain sistemiyle takibi dünya standartlarında bir izlenebilirlik sağlayabilir.
B-Reçete ihracatta rekabet avantajı
Dünyada sürdürülebilir pestisit kullanım politikalarıyla öne çıkan ülkeler var. AB, 2030’a kadar pestisit kullanımını %50 azaltmayı hedefliyor; Hollanda, Danimarka gibi ülkeler dijital izleme ve kayıt sistemlerinde başarılı.
Sisteme işlerlik kazandırılması için BKÜ e-reçete ve Üretici Kayıt Defterini kapsayan Takip Sistemi oluşturuldu. Uygulama, pilot bölgelerle başlayıp tüm Türkiye’ye yayılacak; paydaşların eğitimi, denetim şeffaflığı ve veri güvenliği (SMS doğrulama gibi) sistemin zeminini oluşturuyor.
B-Reçete sisteminin işleyişi oldukça basit
- Çiftçi Kayıt Sistemi, Tarımsal Üretim Kayıt Sistemi, Kapalı Ortamda Bitkisel Üretim Kayıt Sistemi vb. sistemlerine kayıtlı olan üretici için parsel ve ürün bazlı otomatik Üretici Kayıt Defteri oluşturulacak.
- Bitki koruma ürünü satışları reçeteli olarak bu sistem kullanılarak üreticinin ürün ve parsel bilgisi dikkate alınarak yapılacak.
- Bitki koruma ürünü reçetesi Bakanlık risk esaslı olarak belirlenecek olan aktif maddeleri içeren bitki koruma ürünleri için Bakanlıkça yetkilendirilmiş BKÜ Reçete Yazma Yetki Belgesine sahip kişiler (ziraat mühendisi) tarafından kendi erişim şifreleri ile birlikte Bakanlık üretici kayıt sistemlerinde yer alan bilgiler dikkate alınarak sistem üzerinden E-Reçete olarak yazılabilecek.
- Satışı yapılan bitki koruma ürünlerinin uygulanması, Bakanlıkça yetkilendirilmiş Bitki Koruma Ürünleri Uygulama Belgesine sahip kişiler (Üretici, Profesyonel ve yardımcı uygulayıcılar) tarafından yapılacak ve uygulamalara ait bilgiler sisteme uygulamayı yapan kişiler tarafından kaydedilecek.
- Üretimi yapılan bitki ve bitkisel ürünlerin hasadına ait bilgiler (hasat miktarı ve tarihi) üreticiler tarafından sisteme kaydedilecek.
- Sistem kullanımı yetkilendirilmiş kişiler için veri güvenliği kapsamında SMS doğrulama kodu kullanılarak yapılacak.
Velhasıl, B-Reçete, yalnızca pestisit kullanımını düzenleyen teknik bir uygulama, kontrol mekanizması değil bir paradigma değişimi. Sorun, çiftçinin bayiden ilaç alması değil, toplumun güven, sağlık ve sürdürülebilirlik reçetesini eline alması. Sosyal medyayı kasıp kavuran bireylerin endişelerini körükleyen sorun ve güvensizliği bitirecek bir reçete. Güvenli bir sofra, güvenli gelecek, istikrarlı ihracat demek.
