Mevduat ve borsada kazanç DiBS’te zarar

Parasal sıkılaştırma esas­lı ekonomik programın başladığı Haziran 2023 sonundan bu yılın temmuz so­nuna kadar olan dönemde Tür­kiye’ye net 26,6 milyar dolar ye­ni sıcak para gelirken, söz konu­su fonlar bu dönemde kurdan arındırıldığında TL mevduat ve Borsa’da dolar bazında yüzde 10 dolayında getiri elde etti, dev­let iç borçlanma senetlerinde (DİBS) ise yükselen faizle ters orantılı düşen fiyat yüzünden dolar bazında zarara uğradı.

Parasal sıkılaştırma prog­ramı, yeni ekonomi yönetimi­nin göreve başladığı Haziran 2023’te politika faizinin artı­rılması ile fiilen başlamış, bunu art arda devreye alınan sıkılaş­ma tedbirleri izlemişti. Türki­ye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden yapılan hesapla­malara göre Temmuz 2023 ba­şı ile bu yılın temmuz sonu ara­sındaki 25 aylık program dö­neminde tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bazında kümülatif enflasyon yüzde 136,5 olur­ken, bankacılık sektörü ve tüm vadelerin ortalamasında TL mevduatın kümülatif getiri­si yüzde 93,2, BIST 100 bazın­da Borsa’nın kümülatif getirisi yüzde 91,2 oldu. Merkez Ban­kası müdahaleleri ile baskı­lanmasına rağmen bu dönem­de dolar kurunda ise kümülatif bazda yüzde 73 artış yaşandı. TÜİK’in finansal yatırım araç­larının getiri verilerine göre DIBS’te 25 aylık dönemde ya­şanan aylık getirilerin kümüla­tif oranı ise yüzde 19,5’te kaldı.

Anılan dönemdeki TL bazın­da kümülatif getirisi kur artı­şının üzerinde gerçekleşen TL mevduat dolar bazında yüzde 11,6 ve Borsa da yüzde 10,5 geti­ri sağlarken, TL bazındaki geti­risi kur artışının çok altında ka­lan DİBS, dolar bazında yüzde 31 dolayında zarar yazdı.

Sıcak para fonlarının 1 milyon doları kaç dolar oldu?

Temmuz 2023-Temmuz 2025 döneminde sıcak para fonların her 100 doları aylık getirilerinin kümülatif oranına göre TL mevduatta 111,6 dolara, BIST 100 endeksinin aylık değişimlerinin kümülatifine göre Borsa’da da 110,5 dolara çıkarken, DİBS’te ise 69 dolara indi. Haziran 2023 sonunda getirilip bozdurulan 1 milyon dolar tutarındaki sıcak paranın karşılığı o günkü kurla yaklaşık 23,2 milyon TL ediyordu.

Anılan dönemde TL Mevduatta tutulduğu varsayılan bu tutardaki bir fon, Temmuz 2025 itibarıyla 44,8 milyon liraya çıktı ve tekrar çevrildiğinde 1 milyon 116,5 bin dolar etti. Aynı tutarda bir sıcak para fonu Borsa’da tutulduğunda 44,3 milyon liraya ulaştı ve dolar cinsinden karşılığı 1 milyon 105 bin liraya denk geldi. Aynı dönemde DİBS’te tutulduğu varsayılan aynı tutardaki sıcak para fonunun ulaştığı düzey ise 27,7 milyon lirada kaldı ve yeniden dolara çevrilmesi durumunda 1 milyon dolarlık fon 690,5 bin dolara inmiş oldu.

DİBS’teki zararın nedeni

DİBS’te yerli yatırımcı kümülatif getirinin enflasyonun altında kalması nedeniyle reel olarak zarar ederken, sıcak para getiren yabancı yatırımcılar da kur artışının çok altında kalan getiri nedeniyle dolar bazında zarar etti. DİBS’lerin yatırımcısına zarar ettirmesi ise Hazine’nin iç borçlanma faizlerinin hızla yükselmesinden kaynaklandı.

Hazine iç borçlanmasında Haziran 2023 itibarıyla kuponsuz senetlerde yüzde 10,2 düzeyinde bulunan yıllık bileşik bazda kümülatif maliyet, programın birinci yılı dolduğunda yüzde 50’ye yaklaştı, son aylardaki sınırlı düşüşle Temmuz 2025 itibarıyla yüzde 44,7 düzeyinde oluştu. Aynı dönemde yıllık bileşik getiri sabit getirili kağıtlarda da yüzde 12,9’dan yüzde 39,6’ya çıktı. Tahvillerin fiyatı ile faiz oranı arasında ters yönlü ilişki bulunuyor. Faiz oranı yükseldikçe elde tutulan tahvilin fiyatı oranda düşüyor.

Türkiye’deki sıcak para hacmi

Merkez Bankası’nın uluslararası yatırım pozisyonu verilerine göre haziran sonu itibarıyla Türkiye’ye park etmiş toplam yabancı paranın stok değeri ise 293 milyar 602 milyon dolar. Bunun 86 milyar 857 milyon doları kamu ve özel sektör borçlanma senetlerindeki, 29 milyar 859 milyon doları da Borsa’daki olmak üzere toplam 116 milyar 716 milyon dolarla en büyük bölümünü yabancıların portföy yatırımları oluşturuyor.

Aynı tarihte Türkiye’de toplam 95 milyar 77 milyon dolarlık efektif ve mevduatı bulunan yabancıların özel sektöre açtıkları kısa vadeli ticari kredilerin bakiyesi 61 milyar 339 milyon, kamu ve özel sektöre açtıkları kısa vadeli kredilerden alacakları 13 milyar 20 milyon ve SDR tahsisatları da 7 milyar 450 milyon dolar düzeyinde.

İki yılda ne kadar sıcak para geldi?

Faiz-kur makasından yararlanarak spekülatif kar elde etmek amacıyla gelen kısa vadeli yabancı sıcak para yatırımları, parasal sıkılaştırma döneminde de devam etti. Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerine göre Temmuz 2023 başından Haziran 2025 sonuna kadar olan iki yıllık dönemde akım veri olarak net kısa vadeli yabancı sermaye girişi 26,6 milyar doları buldu.

Bu dönemde yabancılar, portföy yatırımı olarak 17 milyar 311 milyon doları Hazine tarafından ihraç edilenler olmak üzere toplam 29 milyar 735 milyon dolarlık Türk kâğıdı satın aldı. Borsa’da yaşanan alım ve satımların netine göre ise aynı dönemde yabancılar hisse senetlerinde ise 61 milyon dolarla net satıcı oldu.

Bu dönemde Merkez Bankası ve Türk bankacılık sistemindeki toplam efektif ve mevduatları net 1 milyar 44 milyon dolar artan yabancılar, Türk bankaları ve reel sektöre 11 milyar 201 milyon dolarlık yeni kısa vadeli kredi kullandırdı. Özel sektör net 9 milyar 572 milyon dolarlık da kısa vadeli ticari kredi kullanırken, net hata ve noksan kaleminde izlenen 24 milyar 866 milyon dolarlık kaynağı belirsiz sermaye çıkışı düşüldüğünde iki yıldaki toplam net sıcak para girişi 26 milyar 625 milyon dolar oldu.