Mevduat ve fonda stopaj artışı sürprizi

Mevduat ve yatırım fonlarında stopaj oranlarının %15’ten %17.5’e çıkartılması kararını piyasalar ‘sürpriz’ olarak yorumladı. Yaşanan stopaj artışı sonrasında aylık 100 bin TL’sini yıllık %49 faizle mevduat yapanların aylık getirileri yaklaşık 85 TL (%2.97) azalarak 2 bin 877 TL’den 2 bin 792 TL’ye inecek.

Mevduat ve yatırım fon­larında stopaj oranla­rı Resmi Gazete’de ya­yımlanan kararla yüzde 15’ten yüzde 17.5’e yükseltildi. 6 aya kadar vadeli hesaplarda stopaj yüzde 17.5'e, 1 yıla kadar vade­li hesaplarda ise yüzde 12'den yüzde 15'e çıkarıldı. Merkez Bankası’nın 24 Temmuz’da faiz kararını vereceği Para Piyasası Kurulu (PPK) toplantısına çev­rilmişken alınan stopaj kararı piyasalar tarafından sürpriz ola­rak yorumlandı. Hazine ve Mali­ye Bakanlığı, mevduat ve yatırım fonlarında stopaj oranını en son 1 Şubat’ta artırmıştı.

Mevcut faizler sabit varsayı­lan hesaplamaya göre tasarruf sahipleri açısından yıllık baz­da vadelere göre yüzde 3,2-yüz­de 3,6 arasında bir getiri kaybına denk. Ancak stopaj artırımı son­rası bankaların mevduat kaybet­memek için faiz ayarlamasına gitmesi de olası.

Yeni düzenleme getiriyi nasıl etkileyecek?

Stopaj artışının piyasaları na­sıl etkileyeceğine yönelik bek­lentilere geçmeden önce, stopaj artışının mevduat yatırımcısı­nın getirisini ne oranda etkileye­ceğine bakalım. Bu noktada şu­nu hatırlatmakta yarar var, yeni stopaj oranları karar sonrası alı­nan fonlar ya da bağlanan vadeli mevduat hesapları için geçerli.

Bankacılık Düzenleme ve De­netleme Kurumu’nun (BDDK) verilerine göre TL mevduatta bankacılık sektörü ortalama­sında yıllık basit faiz oranları halen 1 aya kadar vadede yüzde 55,8, üç aya kadar vadede yüzde 57,8, altı aya kadar vadede yüz­de 39,16 ve bir yıla kadar vade­de yüzde 49,54 düzeyinde. Bu fa­iz oranları üzerinden açıldığı ve aynı vade ile aynı faizle yenile­neceği varsayılan bir ay vadeli mevduatın yıllık bileşik net ge­tirisi yüzde 15’lik stopaja göre yüzde 59,23, üç ay vadeli mev­duatın yüzde 58,95 ve altı ay va­delinin yüzde 36,06 düzeyindey­di. Bu vadelere uygulanan stopaj oranının yüzde 17,5’e çıkması ile yıllık bileşik getiri oranı bir ay vadelide yüzde 57,11’e, üç ay va­delide yüzde 56,91’e ve altı ay va­delide yüzde 34,92’ye düşmüş oldu. Bir yıl vade ile açılacak mevduat hesabı da yüzde 12’lik eski orana göre bir yılın sonunda yüzde 43,6 net getiri sağlayacak­ken, yüzde 15’e çıkan stopaj do­layısıyla artık yüzde 42,11 ora­nında bir net getiri sağlayacak.

Stopaj oranları aynı kalsay­dı 1 milyon TL’lik bir hesap sü­rekli bir ay vade ile çevrildiğin­de bir yılın sonunda net 592 bin 300 TL, üç ay vade ile çevrilse 589 bin 500 TL, altı ay vadelide 360 bin 600 TL ve bir yıl vade ile açılan aynı tutardaki birikim de 436 bin TL tutarında net faiz ge­tirecekti. Yeni stopaj oranları ile bu oranların bir yıl boyunca de­ğişmediği ve faizin de aynı kal­dığı varsayımına göre ise bir yıl vade ile çevrilen birikim yıllık bileşik bazda 571 bin 100 TL, üç vade ile çevrilen 569 bin 100, altı ay vade ile çevrilen 349 bin 200 ve bir yıl vadeli olarak yatırılan 421 bin 100 TL net getiri sağla­yacak. Buna göre 1 milyon liralık bir mevduat hesabında tasarruf sahibinin stopaj artırımı dolayı­sıyla uğrayacağı teorik yıllık ka­yıp vadelere göre 11 bin 400-21 bin 200 TL arasında.

Faiz indirim beklentileri töprülendi

Stopaj artışının piyasalara et­kisine gelirsek… Karar öncesinde piyasaların gözü Merkez Banka­sı’nın bu ayki PPK toplantısına çevrilmişti. Beklentilerin altın­da gelen haziran ayı enflasyon rakamlarının ardından 24 Tem­muz’daki toplantıya yönelik faiz indirimi tahminleri 350-500 baz puan aralığında yoğunlaşmıştı. Stopaj artışının ardından yapı­lan yorumlar, yüksek orandaki faiz indirimi beklentilerinin ye­niden 250-350 baz puan bandın­da yoğunlaşacağı yönünde. Do­layısıyla mevduat yatırımcısı­nın getirisi önce stopaj ardından olası bir faiz indirimi kararıyla azalmaya devam edecek. Ancak şu aşamada mevduattan bir çıkış beklenmiyor. Çünkü mevduat ve para piyasası fonlarının sunduğu getiri önemli bir reel getiri sun­maya devam edecek.

Dövize, borsaya kayış olur mu?

Stopaj artışının döviz talebi yaratıp yaratmayacağı bir başka tartışma konusu. Yeni oranların karar sonrası alınan yatırım ka­rarlarını etkiyeceği için özellikle para piyasası fonlarında parası­nı değerlendirenlerin buradaki birikimlerini bozup dövize yön­lendirmesi beklenmiyor. Yine mevduat getirilerinde yaşanacak düşüşün şu aşamada çıkışı ge­rektirecek boyutta olmadığı ifa­de ediliyor. Kısaca hem mevduat hem de para piyasası fonlarında elde edilen reel getiri ve enflas­yonun seyri önümüzdeki süreç­te önemli. Reel faizin cazibesini koruduğu bir ortamda TL varlık­lardan dövize yüklü bir geçişin şu aşamada öngörülmüyor. Stopaj artışının borsa cephesinde de şu aşamada bir para girişi yaratacak boyutta olmadığı görüşü hakim.

Toplam mevduatın yüzde 50’sini kapsıyor

Vadesi bir yıla kadar olan hesaplar için gidilen stopaj artırımı bankalardaki TL cinsi mevduatın yüzde 82’sini, toplam mevduatın ise yüzde 50,3’ünü kapsıyor.

BDDK’nın aylık verilerine göre mayıs sonu itibarıyla 22 trilyon 98,5 milyar lira olan bankacılık sektöründeki toplam mevduat hacminin 8 trilyon 541,4 milyarını yabancı para mevduat ile kıymetli maden depo hesapları, yüzde 61,5 oranındaki 13 trilyon 557,1 milyar lira ile en büyük bölümünü ise TL cinsi hesaplar oluşturuyor. Bunun da tamamına yakını yurt içi yerleşiklere ait.

Söz konusu TL mevduat hacminin yüzde 16,5 oranındaki 2 trilyon 239,1 milyarı vadesiz hesaplarda. TL mevduatın yüzde 18,2 oranındaki 2 trilyon 467,9 milyarı bir aya kadar, yüzde 48,9 oranında 6 trilyon 636,1 milyar lira ile en büyük bölümü 1-3 ay, yüzde 12,3 oranındaki 1 trilyon 662,5 milyarı 3-6 ay, yüzde 2,6 oranındaki 353,1 milyar liralık bölümü de 6-12 ay vadeli. Buna göre bir yıla kadar (bir yıl dahil) vadelerdeki mevduatın hacmi 11 trilyon 119,7 milyar liraya ulaşıyor. Stopaj artırımından etkilenmeyecek olan bir yıldan uzun vadeli mevduat ise sadece 198,5 milyar lira ile toplam TL mevduatın yüzde 1,5’i, toplam mevduat hacmindeki payı da yüzde 0,9 düzeyinde.