Reddi miras yapsalar da ölüm aylığı hakkı sürer mi?

Mirası reddetmek, borç yükü altına girmemek isteyen vatan­daşların başvurduğu ya­sal bir haktır. Ancak sos­yal güvenlik uygulama­larında sıkça karıştırılan bir konu var: “Mirası reddeden eş ya da çocuk ölüm aylığı alabilir mi?”

Bu sorunun cevabı hu­kuken açıktır: Evet, alabilir. Çünkü ölüm aylığı bir miras hakkı değil, sosyal güvenlik hakkıdır. Ancak bu hak, sigortalının statüsüne göre değişen prim gün şartlarıyla doğar.

Ölüm aylığı nedir?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanu­nu’na göre ölüm aylığı, sigortalı­nın vefatı hâlinde eşine, çocukla­rına veya bakmakla yükümlü ol­duğu anne-babasına bağlanan bir gelir desteğidir. Bu aylık, ölen ki­şinin malvarlığından değil, ödedi­ği primlerden kaynaklanır; dolayı­sıyla terekeye dahil değildir.

Kimler yararlanabilir?

Kanuna göre ölüm aylığı bağla­nabilecek kişiler şunlardır:

-Eş: Ölüm tarihinde resmi nikâhlıysa ve kendi gelir ya da aylı­ğı yoksa, ölüm aylığı alabilir.

-Çocuklar: Erkek çocuklar 18 yaşına kadar; lise öğreniminde 20, üniversite öğreniminde 25 yaşına kadar; kız çocukları ise evlenmedikçe süresiz olarak aylık alabilir.

-Anne ve Baba: Başka gelir ya da aylıkları yoksa ve geçimleri ölen sigortalıya bağlıysa hak sahi­bi sayılırlar.

Bu haklar mirasçılık sıfatına de­ğil, hak sahipliğine dayanır.

Bu nedenle miras reddedilse bile ölüm aylığı hakkı kaybolmaz.

SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı arasındaki farklar

SSK (4A) kapsamındakiler

SSK’lılar için ölüm aylığı bağ­lanmasının iki yolu vardır:

1.Sigortalının en az 1800 gün prim ödemesi. Bu durumda asker­lik, doğum veya yurtdışı borçlan­maları dikkate alınır.

2.Her türlü borçlanma sürele­ri hariç, en az 5 yıl sigortalı bulun­ma ve 900 gün prim şartının sağ­lanması.

Burada dikkat edilmesi gereken husus: 900 gün hesabında borçlan­malar dikkate alınmaz; sadece fii­len ödenmiş primler geçerlidir.

Bu uygulama 1 Ekim 2008’den sonraki ölümler için kesin olarak yürürlüktedir.

Bağ-Kur (4B) kapsamındaki­ler

Bağ-Kur’lularda tek bir koşul vardır: Sigortalının en az 1800 gün prim ödemiş olması gerekir.

Prim borcu varsa ölüm aylığı bağlanmaz; borcun kapatılması ya da yapılandırılması gerekir.

Eksik günler doğum, askerlik veya yurtdışı borçlanmasıyla ta­mamlanabilir.

Bağ-Kur’da “900 gün” gibi istis­nai bir kolaylık yoktur.

Emekli Sandığı (4C) kapsamındaki memurlar

Memurlarda sistem, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli San­dığı Kanunu hükümleriyle yürür.

Uzun yıllar boyunca ölüm aylı­ğı bağlanabilmesi için en az 10 yıl (3600 gün) fiilî hizmet süresi ara­nıyordu.

Ancak 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Ka­nun’un geçici 4. maddesiyle bu sü­re 5 yıla indirildi.

Vefat eden memurun dul eşine aylık bağlanmasında yeni dönem

5434 sayılı Kanun’a göre vefat eden memurun dul eşine iki şekil­de aylık bağlanabiliyordu:

-10 yıl ve üzeri hizmeti varsa: Şartsız olarak,

-5–10 yıl arası hizmeti varsa: Eşin “başkasının yardımı olmadan hayatını sürdüremeyecek derece­de malul ve muhtaç” olması koşu­luyla.

Ancak 5510 sayılı Kanun’un ge­çici 4. maddesi ile bu muhtaçlık ve malullük şartı 1 Ekim 2008 tari­hinden itibaren kaldırılmıştır.

Yani artık 5 yıldan fazla hizmeti bulunan bir memurun eşi, maluli­yet veya muhtaçlık aranmadan dul aylığı alabilmektedir.

Bu değişiklik geriye dönük ola­rak da geçerlidir.

Dolayısıyla geçmişte bu nedenle reddedilen başvuruların sahipleri, SGK’ya yeniden müracaat ederek ölüm aylığı talebinde bulunabilir.

Reddi miras ölüm aylığını etkiler mi?

Reddi miras, sadece ölenin mal­varlığına ilişkindir; sosyal güven­lik haklarını kapsamaz.

Dolayısıyla, mirası reddeden eş veya çocuklar, hak sahipliği şart­larını taşıyorsa ölüm aylığı almaya devam eder. Bu konu Yargıtay içti­hatlarıyla da desteklenmiştir.

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 2014/18844 sayılı kararı ve Hukuk Genel Kurulu’nun 2017/1608 sayı­lı kararı, ölüm aylığının miras de­ğil, sosyal güvenlik hakkı olduğunu açıkça belirtmiştir.

Sonuç

Ölüm aylığı, sosyal devletin vatandaşına sağladığı bir güvencedir.

Reddi miras işlemi, bu hakkı or­tadan kaldırmaz.

Ancak sigortalının bağlı olduğu statüye göre farklı prim gün şart­ları vardır:

-SSK’da: 900 gün + 5 yıl sigorta­lılık veya 1800 gün,

-Bağ-Kur’da: 1800 gün,

-Emekli Sandığı’nda: 10 yıl şar­tı 1 Ekim 2008 itibarıyla 5 yıla in­dirilmiştir.

Ayrıca, 5434 kapsamındaki me­murların dul eşleri artık maluliyet veya muhtaçlık koşulu aranmadan aylık alabilecek.

Bu düzenleme yalnızca bir ya­sal değişiklik değil, sosyal adaletin güçlendirilmesi yönünde atılmış önemli bir adımdır.