Reel sektör güveni yeniden 'iyimser' alanda

Reel Sektör Güven Endeksi ağustosta 1,7 puan artışla 100,6 değerini alarak üç ay aradan sonra yeniden iyimser düzeye geldi. Hizmet Sektörü Güven Endeksi yüzde 1,1 artışla 111,1, Perakende Ticaret Güven Endeksi yüzde 0,8 artışla 108,8’e yükseldi.

Küresel ve ulusal ekono­miyi olumsuz etkileyen iç ve dış şok gelişmele­rin etkisiyle üretici sektörlerde yaşanan sert güven kaybı ağus­tos itibarıyla önemli oranda to­parlandı.

Reel sektörün (imalat sanayii) güven düzeyi üç ay sonra 100 baz puanı aşarak ağustosta yeniden “iyimser” alana geçerken, hiz­metler ve perakende ticarette de güven artışı devam etti. Reel sek­törde geleceğe yönelik iyimserlik artarken, ağustosta son beş yılın en düşük kapasite kullanımı gö­rüldü. Üretici sektörlerdeki ge­nel güven artışının istisnası ola­rak inşaat sektöründe ise güven kaybı devam etti.

Reel sektör yine pozitif

Merkez Bankası’nın ima­lat sanayinde faaliyet göste­ren 1.832 iş yerinin yanıtlarının ağırlıklandırılıp toplulaştırıl­masıyla elde ettiği İktisadi Yö­nelim Anketi’nin ağustos ayı so­nuçlarına göre hesapladığı mev­simsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi aylık baz­da 1,7 puan artarak 100,6’ya çık­tı. Endeks değerinin 100’den büyük olması genel olarak eko­nomik iyimserliği, 100’ün altın­da olması ise kötümserliği ifade ediyor. Ağustostaki artışla bir­likte reel sektörün güveni üç ay aradan sonra grafikte yeniden iyimser bölgeye geçmiş oldu.

Anket sorularına ait yayılma endekslerine göre, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, genel gi­dişat, mevcut mamul mal stoku ve gelecek üç aydaki ihracat si­pariş miktarına ilişkin değerlen­dirmeler Reel Kesim Güven En­deksini artış; sabit sermaye ya­tırım harcaması, mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek üç ayda­ki üretim hacmi ve gelecek üç ay­daki toplam istihdama ilişkin de­ğerlendirmeler ise azalış yönün­de etkiledi. Reel Sektör Güven Endeksi, her ayın 1-15’inci gün­leri arasında anketle derlenen yanıtlara göre oluşturuluyor. Söz konusu endeksin 19 Mart’ta baş­layan İBB operasyonları öncesi durumu yansıtan mart ayı değeri 103,2 düzeyindeydi.

İçerideki operasyonların ar­dından, ABD’nin Çin ve diğer rakip ülkelere karşı aşırı yüksek gümrük duvarları belirlemesi ile küresel ticaret savaşlarının kızıştığı nisan ayında 100,8’e ge­rileyen endeks, devem eden ge­rilimle mayısta da 98,6 ile 100 baz değerin altına inmiş, hazi­randa da 98,4’e kadar gerilemiş­ti. Gerilimin ve belirsizliklerin azalması paralelinde Endeks, temmuzda 0,5 puanlık artışla 98,9 oldu, ağustosta da 100 baz düzeyini aştı. Reel Kesim Gü­ven Endeksi ağustos itibarıyla bu yıl martta ulaştığı düzeyin al­tında kalmaya devam etti, ancak bir yıl önceki düzeyinin ise 2,6 puan üzerinde.

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) sektör bazında cironun yüzde 70’ini gerçekleşti­ren girişimleri kapsayan hizmet, ticaret ve inşaat sektörü güven endekslerinin ağustos ayı sonuç­ları da açıklandı. Mevsimsellik­ten arındırıldığında güven en­deksleri hizmet sektöründe yüz­de 1,1 artışla 111,1’e, perakende ticarette yüzde 0,8 artışla 108,8’e çıktı. Güven artışlarında hizmet sektöründe gelecek üç aylık dö­nemde hizmetlere olan talepte, perakende ticarette ise gelecek üç ayda iş hacmi-satışlarda bek­lenen belirgin artışlar etkili oldu.

Söz konusu endeksler, ağus­tostaki artışlara rağmen mart ayı düzeylerinin; hizmet sektörün­de yüzde 2,9, perakende ticaret­te yüzde 4,1 altında kaldı. 100’ün üzerindeki değerlerin “iyimser”, altındaki değerlerin “kötüm­ser” durumu yansıttığı endeks­lere göre hizmet sektörünün gü­ven düzeyi 114,4 değerini almış, bu değer perakende ticarette de113,4 olmuştu. Bir yıl önceki düzeyleri ile karşılaştırıldığında ise güven düzeyinin hizmet sek­töründe yüzde 0,6 daha düşük, perakende ticarette yüzde 0,8 da­ha yüksek olduğu belirlendi.

İnşaatta güven kaybı sürüyor

TÜİK’in hesapladığı İnşaat Sektörü Güven Endeksi ise ağus­tos ayında yüzde 4 düşüşle 85,3’e indi. Sektörde alınan siparişle­rin mevcut düzeyini gösteren alt endeksin önceki aya göre yüz­de 1,6 düşüşle 81,2’ye, gelecek üç ayda beklenen çalışan sayısı alt endeksinin de yüzde 6,2 düşüşle 89,3’e inmesi güven gerilemesin­de etkili oldu. Buna göre hizmet­ler ve perakende ticaretin aksi­ne inşaatta gelecek üç aya ilişkin beklentiler olumsuzluğunu ko­rudu. Bu yıl ocak ayında 91,7 ile en yüksek düzeyi gören İnşaat Sektörü Güven Endeksi, izleyen aylarda genel eğilim olarak düşüş trendi yaşadı ve bu düzeyin hep altında kaldı. Endeksin bir yıl ön­ceki düzeyinin de yüzde 3,1 altın­da olduğu belirlendi.

Motorlu taşıtlarda sert düşüş

Mevsimsel etkilerden arındırılmamış kapasite kullanım oranı ise 0,7 puan azalarak yüzde 73,5 oldu. Merkez Bankası’nın bu bazda açıkladığı seriye göre ağustosta imalat sanayiinde en yüksek kapasite ile çalışan beş alt sektör yüzde 85,9’la tütün, yüzde 85’le ağaç, yüzde 84,3’le kâğıt, yüzde 76,6 ile diğer ulaşım araçları ve yüzde 75,9’la mobilya oldu. En düşük kapasite ile çalışanların ise yüzde 64,3’le deri, yüzde 64,9’la motorlu taşıtlar, yüzde 66,4’le makine ve ekipman imalatı, yüzde 68,4’le bilgisayar ve yüzde 68,5’le tekstil olduğu belirlendi. Ağustos ayında 9 alt sektörde kapasite kullanımı arttı, birinde aynı kaldı, diğerlerinin tümünde ise geriledi. Kapasite kullanımı en çok artanlar yüzde 7,4’le kayıtlı medya, yüzde 4,1’le ağaç ürünleri, yüzde 2,4’le temel eczacılık, yüzde 2,1’le kâğıt ve yüzde 1,8’le elektrikli teçhizat; en hızlı düşenler ise yüzde 10,8’le motorlu taşıtlar, yüzde 3,7 ile içecek, yüzde 2,5’le deri, yüzde 1,5’le diğer ulaşım araçları ve yüzde 1,4’le kimya.

Kapasite kullanımı alarm verdi: Son beş yılın en düşüğü

İktisadi Yönelim Anketi’ne verilen yanıtların toplulaştırılarak değerlendirilmesi ile elde edilen sonuçlara göre imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı ağustosta önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 73,6 düzeyine geriledi. Bunun Ağustos 2020’deki yüzde 73’lük düzeyden bu yana son 60 ayın en düşük kapasite kullanım oranı olduğu dikkati çekti.

Söz konusu parametre, bir üretim biriminin belirli bir dönemde fiilen gerçekleştirdiği üretim miktarının fiziki olarak gerçekleştirme imkânı olan en yüksek üretim miktarına oranını gösteriyor. Üretim biriminde her an yaşanabilecek elektrik kesintisi, makine arızası, çalışanlarla ilgili sorunlar gibi üretimi aksatacak olası gelişmeler dolayısıyla kapasite kullanımının her zaman yüzde 100 olması beklenmiyor, ancak bu oranın son beş yılın en düşük düzeyine inmesi bir çeşit alarm niteliğinde. Kapasite kullanımındaki seyir sanayi üretimindeki değişimin de öncü göstergesi. Ancak gelecek döneme ilişkin artan güven ve pozitif beklentilerle bu oranın izleyen dönemde artması bekleniyor.