Reel sektörde güven erozyonu sürüyor

İçeride ve dışarıda yaşa­nan şok gelişmelerin eko­nomide kırılganlığa zirve yaptırdığı nisan ayına damga­sını vuran sektörel güven ka­yıpları mayısta hizmetler, pe­rakende ticaret ve inşaatta yerini kısmî toparlanmaya bı­raktı. En stratejik sektör olan ve parasal sıkılaştırma ön­lemleri ile özellikle faizlerin yüksek düzeyinden en fazla olumsuz etkilenen imalat sa­nayiinde ise güven erozyonu aynı hızla devam etti.

İmalatta kan kaybı sürüyor

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) sektör bazın­da cironun yüzde 70’ini ger­çekleştiren girişimleri kapsa­yan hizmet, ticaret ve inşaat sektörü güven endeksleri ma­yıs ayında mevsimsellikten arındırıldığında inşaat sektö­ründe yüzde 3,9 artışla 88,4’e, hizmetlerde yüzde 0,9 artışla 110,5’e ve perakende ticaret­te yüzde 0,6 oranında artışla 111,2’ye çıktı. 100’ün üzerin­de olması “iyimser”, altında olması “kötümser” durumu yansıtan endeksler, bu ayki artışlara rağmen mart ayı dü­zeylerine gelemedi. Güven en­deksleri nisanda önceki aya göre hizmetler sektöründe de yüzde 4,3 düşüşle 109,5’e, pe­rakende ticaret sektöründe yüzde 2,5 düşüşle 110,6’ya ve inşaat sektöründe de yüzde 4,2 düşüşle 85,1’e inmişti.

Mayıs ayındaki gelişmeler­le birlikte güven endeksleri bir yıl önceki düzeylerinin de hizmet sektöründe yüzde 5,6 ve perakende ticarette yüzde 0,4 altında kaldı. İnşaat sek­törünün güven düzeyi ise bir yıl öncekinin sadece yüzde 0,1 üzerinde oluştu.

Merkez Bankası’nın imalat sanayinde faaliyet gösteren 1.849 iş yerinin yanıtlarının ağırlıklandırılıp toplulaştırıl­masıyla elde ettiği İktisadi Yö­nelim Anketi sonuçlarına göre hesapladığı Reel Kesim Güven Endeksi ise düşüşünü sürdür­dü. Mevsimsellikten arındırıl­mış seriye göre söz konusu en­deks mayıs ayında yüzde 2,2 düşüşle 98,6’ya geriledi ve böy­lece aylar sonra yeniden 100’ün altına inmiş oldu. İmalat sana­yiinin güven düzeyini gösteren endeks nisan ayında yüzde 0,6 düşüşle 100,8’e gerilemişti. Re­el Kesim Güven Endeksi’nin mayıs ayı itibarıyla bir yıl ön­ceki düzeyinin yüzde 3,7 altın­da olduğu belirlendi.

Endeksi oluşturan anket so­rularına ait yayılma endeksle­ri incelendiğinde, genel gidi­şat ve gelecek üç aydaki toplam istihdama ilişkin değerlendir­meler endeksi artış yönünde etkilerken, son üç aydaki top­lam sipariş miktarı, mevcut mamul mal stoku, gelecek üç aydaki ihracat sipariş mikta­rı, sabit sermaye yatırım har­caması, mevcut toplam sipariş miktarı ve gelecek üç aydaki üretim hacmine ilişkin değer­lendirmeler endeksi azalış yö­nünde etkilediği belirlendi.

Son üç aya yönelik değer­lendirmelerde, üretim hac­minde artış bildirenler lehi­ne olan seyrin önceki aya gö­re güçlendiği, iç piyasa sipariş miktarında azalış bildirenler ve ihracat sipariş miktarında artış bildirenler lehine olan seyrin ise bir önceki aya göre zayıfladığı gözlendi.

Gelecek üç aya yönelik de­ğerlendirmelerde ise üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı ve iç piyasa sipariş miktarında artış bekleyenler lehine olan seyir önceki aya göre zayıfladı. Gelecek üç aydaki istihdama ilişkin artış yönlü beklentiler önceki aya göre güçlenirken, gelecek on iki aydaki sabit ser­maye yatırım harcamasına ilişkin artış yönlü beklentiler ise zayıfladı.

İmalat mayısta yüzde 75,1 kapasite ile çalıştı

İktisadi Yönelim Anketi kapsamındaki belirlemelere göre nisanda önceki aya göre 0,5 puan (yüzde 0,8) düşerek yüzde 74,6 düzeyine gerileyen imalat sanayii mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, mayısta 0,5 puan (yüzde 0,7) artışla 75,1’e yükseldi. Mayıs itibarıyla kapasite kullanım oranı, bir yıl önceki düzeyinin 1,5 puan altında kaldı. Bir üretim biriminin belirli bir dönemde fiilen gerçekleştirdiği üretim miktarının fiziki olarak gerçekleştirme imkânı olan en yüksek üretim miktarına oranını gösteren kapasite kullanımı, imalat sanayiinde geçen yıl mayıs ayında

yüzde 76,6 olmuştu. Sektördeki genel gidişatı yansıtan kapasite kullanımının, elektrik kesintisi, makine arızası, çalışanlarla ilgili sorunlar gibi her zaman üretimi aksatacak gelişmeler yaşanabildiği için yüzde 100 olması beklenmiyor. Ancak kapasite kullanımındaki değişimler, sanayi üretimindeki seyrin de öncü göstergesi niteliğini taşıyor.

Faizde yükseliş beklentisi güçlendi

 Merkez Bankası’nın İktisadi Yönelim Anketi’ne imalat sanayii işyerlerinin verdiği yanıtların toplulaştırılmış sonuçlarına göre gelecek üç ayda kısa vadeli TL kredi faizlerinde artış bekleyenlerin oranı mayısta yüzde 21,6’ya ulaştı.

Martta yüzde 5,9’a kadar inmiş olan söz konusu oran Merkez Bankası’nın ekonomide artan kırılganlık ve belirsizliklerin etkisiyle baş gösteren dövize yönelişi baskılamak amacıyla faiz indirim sürecini yarıda kesip yeniden artırıma gitmek zorunda kaldığı nisanda yüzde 15,8’e yükselmişti.

Buna göre gelecek üç aylık dönemlerde faiz artırımı bekleyen işyerlerinin oranı son iki ayda 15,7 puan arttı. Faizde düşüş bekleyenlerin martta yüzde 53,8 olan, nisanda yüzde 21,1’e gerileyen oranı ise mayısta yüzde 15’e kadar indi. Enflasyon beklentisinde nisanda gözlemlenen artış ise mayısta devam etmedi. Martta yüzde 38,6’ya inen gelecek on iki ayın sonunda üretici fiyatları bazında (ÜFE) yıllık enflasyon beklentisi ise nisan ayında yüzde 38,9’a yükselmişti. Söz konusu beklenti mayıs ayında yüzde 38,4 olarak ölçüldü.

 En yüksek kapasite kullanımı tütünde

İmalat sanayiinde mevsimsel etkilerden “arındırılmamış” kapasite kullanım oranı da mayısta önceki aya göre 0,7 puan artarak yüzde 75’e yükseldi. Merkez Bankası’nın bu bazda açıkladığı seriye göre mayısta imalat sanayi alt sektörleri içinde en yüksek kapasite kullanımı yüzde 83,5’le tütün ürünleri, yüzde 82,9’la kâğıt, yüzde 82,6 ile ağaç ürünleri, yüzde 78’le diğer ulaşım araçları ve yüzde 77 ile kimya sektöründe gerçekleşti. Mayıs ayında en düşük kapasite ile çalışan alt sektörler ise yüzde 63,5’le deri, yüzde 67,7 ile kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 68,5’le tekstil, yüzde 69,2 ile bilgisayar ve yüzde 71’le fabrikasyon metal ürünleri...

Mayısta kapasite kullanımını en fazla artıran alt sektörler 3,4 puanla kayıtlı medya, 3,2 puanla deri, 3,1 puanla içecek imalatı, 1,8 puanla tekstil ve 1,1 puanlık artışlarla ana metal sanayii ile bilgisayar oldu. Önceki aya göre kapasite kullanımı en çok düşen alt sektör 1,4 puanla tekstil olurken, bu sektörü 1 puanlık düşüşle kâğıt, 0,5 puanla makine ve ekipmanlarını kurulumu ve onarımı ve 0,4 puanlık düşüşlerle makine ve ekipman imalatı ve elektrikli teçhizat izledi.