Sanayinin röntgeni alarm verdi

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) sektörün röntgeni niteliğindeki çalışması, Türk imalat sanayisinin cid­di zorluklarla karşı karşıya olduğunu ve alt sektörlerde olumsuzlukların giderek ka­lıcılaştığını ortaya koydu.

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) 10 temel alt sektörde yaklaşık 800 şirketten oluşan paneldeki satın alma müdür­lerinin üretim, talep, kapasi­te, fiyatlar ve satın alımlara ilişkin yanıtlarına göre oluş­turduğu “Satın Alma Müdür­leri Endeksi”nden (Purcha­sing Manager’s Index / PMI) çıkan sonuçlar olumsuz bir tablo sunuyor. Haziran PMI Raporunda yer alan bulgula­ra göre eylül ayından bu yana ilk kez takip edilen alt sektör­lerin tümünde birden üretim düşüşü yaşandı.

Özellikle gı­da, tekstil, giyim, deri, kimya, plastik ve kauçuk, elektrik ve elektronik ve ulaşım araçla­rında olumsuzluklar giderek kalıcı hale geliyor. Küresel ticarette yaşanan aksaklık­lar, jeopolitik sorunlar, ima­lat sanayiinde yılın ilk yarısı boyunca yaşanan sıkıntılar­da etkili oldu. Yılın ikinci ya­rısında daha istikrarlı koşul­ların oluşması için etkili ön­lemler ihtiyacı büyüdü.

Gıdada üretim düşüşte

Türk gıda imalatçılarının üretimi haziranda üst üste ikinci ay yavaşladı. Yurt dı­şından alınan yeni siparişler­deki toparlanmaya rağmen toplam yeni siparişler düşüş gösterdi. İş yüklerinin hafif­lemesi nedeniyle firmalar ça­lışan sayılarını azalttı ve böy­lece istihdamda altı aylık ar­tış dönemi sona erdi. Girdi maliyetleri enflasyonu mayıs ayına göre arttı, ancak seri or­talamasının altında kaldı. Bu arada nihai ürün fiyatların­daki artış hız keserek Tem­muz 2024’ten bu yana en dü­şük oranda gerçekleşti.

En zorlu iş koşulları tekstilde

Haziran ayında anket kap­samında izlenen on sektör içerisinde en zorlu iş koşulla­rıyla karşılaşan sektör tekstil ürünleri oldu. Üretim, yeni si­parişler, ihracat, istihdam ve satın alma faaliyetlerinde en keskin yavaşlamalar tekstil sektöründe gerçekleşti. Üre­tim ve yeni siparişlerdeki dü­şüşler, Ekim 2022’den bu ya­na en belirgin düzeyde gerçek­leşti. Tekstil ürünleri haziran ayında nihai ürün fiyatlarının azaldığı tek sektör oldu ve söz konusu düşüş eğilimi dördün­cü aya ulaştı. Bu durum, girdi maliyetlerinde süregelen güç­lü artışa rağmen gerçekleşti.

Giyim ve deride sipariş azalışı

Mayıstaki kısa süreli iyileş­menin ardından, giyim ve de­ri ürünlerinin yeni siparişleri haziran ayında yeniden azal­dı. Yaşanan belirgin düşüş, geçen yılın Ekim ayından beri en yüksek oranda kaydedildi. Benzer şekilde üretim de ye­niden daralmaya geçti. Üre­tim gereksinimlerinin azal­ması sektördeki firmaların istihdam ve satın alma faali­yetlerini aylık bazda üst üste 13’üncü kez azaltmalarına yol açtı. Stok düzeylerindeki dü­şüş devam ederken enflasyo­nist baskılar kısmen hafifledi.

Ağaç ve kâğıtta da kan kaybı

Haziran ayında ağaç ve kâ­ğıt ürünleri sektöründe ye­ni siparişlerdeki yavaşlama­ya bağlı olarak üretim üst üs­te üçüncü ay düşüş kaydetti. İstihdam ve satın alma faali­yetlerinde de azalma yaşandı. Girdi talebindeki yavaşlama­ya rağmen, tedarikçilerin tes­limat süreleri son 11 ayda ilk kez uzadı. Buna karşılık girdi maliyetleri enflasyonu hazi­ran ayında keskin bir düşüş kaydetti ve 2025’in en düşük düzeyine indi. Bu durum, se­ri ortalamasının çok altında gerçekleşen nihai ürün fiyat­larına da yansıdı.

Kimya, plastik ve kauçukta siparişler azaldı

İlk beş ayda olduğu gibi ha­ziranda da kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk sektörün­de yeni siparişler azaldı. Bu düşüşte yeni ihracat sipariş­lerinin yeniden zayıflaması da etkili oldu. Buna bağlı ola­rak, üretimde de yavaşlama görüldü ve son üç ayın en be­lirgin düşüşü yaşandı. Sektö­rün girdi maliyetleri güçlü şe­kilde yükseldi ve bu yükseliş önceki aya göre ivme kazan­dı. Buna rağmen talep koşul­larındaki durgunluk, firma­ların satış fiyatlarına yönelik artışları son yedi ayın en dü­şük oranıyla sınırlı tutmala­rına neden oldu.

Metalik olmayan minerallerde istihdam azaldı

Mayıstaki güçlü genişle­menin ardından, toplam ye­ni siparişler yılın ikinci çey­reğini hafif daralma ile ka­pattı. Yeni ihracat siparişleri ise son üç ayda ilk kez yeni­den büyümeye geçerek daha olumlu bir tablo çizdi. Top­lam yeni iş hacmindeki eği­limlere paralel olarak, mayıs­ta artan üretim yeniden dü­şüşe geçerken istihdam da azalmaya devam etti. Girdi maliyetleri enflasyonu ocak ayından bu yana en yüksek düzeye çıkarken satış fiyatla­rında artış mayıstaki ile aynı hızda kaldı.

Ana metalde bir iyi bir kötü

Haziran verileri, ana me­tal sektörünün satış fiyatla­rındaki artışın hızlandığını ve güçlü düzeyde gerçekleş­tiğini gösterdi. Fiyat artışla­rı son üç ayın zirvesine ulaş­tı ve anket kapsamında izle­nen on sektör içerisinde en güçlü düzeyde gerçekleşti. Girdi maliyetleri enflasyo­nu da hızlanarak şubat ayın­dan bu yana en yüksek düze­ye çıktı. Yeni siparişlerin üst üste 21’inci ay gerilemesiy­le bağlantılı olarak üretim­de ise düşüş yaşandı. Her iki göstergede de düşüşler mayıs ayına göre ivme kazandı. İs­tihdam ise üst üste ikinci ay artarak daha olumlu bir gö­rünüm sergiledi.

Elektrik ve elektronikte sipariş kıtlığı

Elektrikli ve elektronik ürünler sektörünün yeni si­parişleri, 2023 Aralık ayında başlayan eğilimi sürdürerek haziran ayında da yavaşladı. Yeni ihracat siparişlerindeki hafif toparlanmaya rağmen, toplam yeni iş hacminde be­lirgin bir düşüş kaydedildi. Üretimde ise son on ayın en sert daralması yaşandı. Hazi­ran’da firmalar üst üste ikinci ay ılımlı istihdam artışı sağ­ladı. Öte yandan, satın alma faaliyetleri yavaşladı ve stok­larda azalma gözlendi.

Son 5 yılın en hızlı üretim düşüşü

Kara ve deniz taşıtları ima­latçılarının üretimi haziran­da üst üste üçüncü ay düşüş gösterdi. Söz konusu yavaş­lamanın beş yıldan uzun bir dönemin en yüksek hızında olduğu dikkati çekti. Yeni si­parişlerdeki daralma da ma­yıs ayına göre daha belirgin gerçekleşti. Bu durum, kıs­men yurt dışından alınan ye­ni işlerin yeniden düşüşe geç­mesinden kaynaklandı. İs­tihdamda da önemli bir düşüş yaşandı. Haziranda girdi ma­liyetlerindeki artışın hızlan­masına rağmen nihai ürün fiyatları artışında yavaşla­ma kaydedildi. Tedarikçileri teslimat süreleri ise üst üste üçüncü ay uzadı.

En yüksek girdi maliyet artışı makinede

Makine ve metal ürünleri, haziran ayında yeni sipariş­leri artan tek sektör oldu. On bir aylık yavaşlama dönemi­nin ardından yeni iş hacmin­de hafif toparlanma yaşandı. Yurt dışından alınan yeni si­parişlerin güçlü şekilde ve bir yılı aşkın sürenin en yüksek hızında artması, toplam ye­ni siparişleri destekledi. Bu­na rağmen üretim ve istihdam daralırken istihdamdaki geri­leme Mayıs 2020’den bu yana en belirgin düzeyde gerçek­leşti. Sektörün girdi maliyet­lerindeki artış, anket kapsa­mında izlenen tüm sektörler içerisinde en yüksek oranda.

PMI endeksi nedir?

İSO’nun Türkiye Sektörel Satın Alma Müdürleri Endeksi (PMI) ve alt endeksleri, satın alma müdürlerine gönderilen anketlere verilen yanıtlar kullanılarak S&P Global tarafından oluşturuluyor. Anket yanıtları, her ayın ikinci yarısında toplanıyor ve bir önceki aya göre değişim hesaplanıyor. Yanıtlar, Uluslararası Standart Sanayi Sınıflandırması (ISIC) kodlarına göre tanımlar baz alınarak 10 imalat sektörü altında birleştirilmiş.

Her bir sektör için, tüm anket değişkenlerinin yayılım endeksleri hesaplanıyor. Endeks, “arttı” cevaplarının yüzdesi ile “aynı kaldı” cevabını verenlerin yüzdesinin yarısının toplanmasıyla elde ediliyor. Endeksler 0 ve 100 arasında değer alıyor ve 50 değerinin üzerinde ölçülen endeks önceki aya göre genel anlamda artış, 50 değerinin altında ölçülen endeks ise genel anlamda düşüş olduğunu gösteriyor. Endeksler daha sonra mevsimsellikten arındırılıyor.