SGK gelir–gider dengesi: Tarihinin en iyi dönemi mi?

Türkiye’nin sosyal güvenlik sistemi, yıllardır kamu maliyesinin en kritik başlıklarından biri oldu. Emekli maaşlarının ödenebilirliği, sağlık harcamalarının sürdürülebilirliği ve bütçe üzerindeki yük sık sık tartışıldı. Kamuoyunda özellikle EYT yasasının çıkmasının ardından “SGK dengesi bozulacak” söylemi ön plana çıktı. Ancak SGK’nın resmi verileri dikkatle incelendiğinde, tablo tam tersini gösteriyor: Kurumun mali dengesi, tarihinin en güçlü dönemlerinden birini yaşıyor.

2002: Açığın kronikleştiği dönem

2002’de SGK’nın gelirleri 20 milyar TL, giderleri 27,9 milyar TL idi. Gelirlerin giderleri karşılama oranı yalnızca %71,5 seviyesindeydi. Bu dönemde henüz bütçeden doğrudan transfer yapılmıyordu. SGK, kronik açık veren bir kurum görünümündeydi.

2008: Bütçe transferlerinin başlangıcı

 2008, sosyal güvenlik sisteminde bir kırılma noktasıydı. SGK’nın açıklarını kapatmak için ilk kez bütçeden doğrudan transfer yapılmaya başlandı.

. Gelir: 108,5 milyar TL

. Gider: 151,7 milyar TL l Karşılama Oranı: %71,6

. Bütçe Transferi: 35 milyar TL (GSYH’nin %3,49’u)

2010: Kısmi iyileşme

2010’da denge bir miktar toparlandı.

. Gelir: 121,7 milyar TL

. Gider: 161,2 milyar TL

. Karşılama Oranı: %75,5

. Bütçe Transferi: 58,7 milyar TL (GSYH’nin %3,91’i)

2015: En güçlü oranlardan biri

2015 yılı SGK’nın tarihindeki en güçlü oranlardan birini ortaya koydu.

. Gelir: 258,8 milyar TL

. Gider: 276,5 milyar TL

. Karşılama Oranı: %93,6

. Bütçe Transferi: 108 milyar TL civarında (GSYH’nin %3,63’ü)

2020: Pandeminin gölgesinde zirve transfer

Pandemi, SGK’nın finansmanına da yansıdı.

. Gelir: 712,2 milyar TL

. Gider: 758,5 milyar TL

. Karşılama Oranı: %93,9

. Bütçe Transferi: 248,8 milyar TL (GSYH’nin %4,93’ü, zirve)

2023: EYT Yasası ve ‘bozulma’ iddiası

3 Mart 2023’te EYT yasası yürürlüğe girdi. Milyonlarca vatandaş emekliliğe hak kazandı. Kamuoyunda “SGK dengesi çökecek” yorumları yapıldı. Fakat resmi veriler tam tersini söylüyor:

. Gelir: 1,929,4 milyar TL

. Gider: 2,322,3 milyar TL

. Karşılama Oranı: %83,1

. Bütçe Transferi: 849,8 milyar TL (GSYH’nin %3,20’si)

EYT sonrası emekli sayısı artmasına rağmen SGK’nın mali dengesi bozulmadı. Aksine, bütçe transferlerinin milli gelire oranı pandemi zirvesinin çok altında kaldı.

2024: Dengede küçük gerileme

2024 yılında:

. Gelir: 3,29 trilyon TL

. Gider: 3,97 trilyon TL

. Karşılama Oranı: %82,7

. Bütçe Transferi: 1,442,6 trilyon TL (GSYH’nin %3,32’si)

2025 Haziran: Gelirin gideri aştığı tarihi an

2025 Haziran ayında ise SGK tarihinde nadir görülen bir tablo yaşandı:

. Gelir: 443,1 milyar TL

. Gider: 440,5 milyar TL

. Sonuç: +2,6 milyar TL fazla

. Karşılama Oranı: %100’ün üzerinde

Prim gelirleri ve emekli aylıkları (Haziran 2025)

Haziran 2025 verilerine göre SGK’nın prim gelirleri 302,9 milyar TL. Aynı ayda:

. 4A emekli aylıkları: 194,3 milyar TL

. 4B emekli aylıkları: 37,5 milyar TL

. 4C emekli aylıkları: 54,6 milyar TL

. Toplam emekli aylıkları: 286,4 milyar TL

. Toplam emekli sayısı (dul ve yetimler dahil): 16.901.380 kişi Bu verilere göre:

. Ortalama emekli aylığı ≈ 16.945 TL

2025 Temmuz itibarıyla ortalama emekli aylığı

SGK henüz Temmuz verilerini açıklamadı. Ancak biz Haziran rakamlarına Temmuz’da yapılan artışları yansıttığımızda tablo şöyle:

. 4A emeklilerine %16,67

. 4B emeklilerine %16,67

. 4C emeklilerine %15,57 zam yapıldı.

Buna göre:

. En düşük emekli aylığı: 16.881 TL

. Ortalama emekli aylığı: 16.945 TL seviyesinden 19.735 TL’ye çıktı.

. Toplam emekli sayısı (dul–yetimler dahil): 16.901.380 kişi

. Yani SGK resmi verileri geriden açıklasa da, 1 Temmuz artışlarını eklediğimiz hesaplamalara göre bugün Türkiye’de ortalama emekli aylığı 19.735 TL.

Ortalama aylıkların düşük görünmesinin nedeni

Türkiye’de emekli sayısı 16,9 milyon kişi olarak açıklansa da, bunların tamamı kendi primleriyle emekli olmuş kişiler değil.

. Gerçek anlamda primle emekli olan: 12.196.336 kişi

. Dul ve yetim aylığı alan: 4.369.111 kişi

. Sürekli iş göremezlik aylığı alan: 103.456 kişi

. Diğer (malullük, vazife malullüğü vb.) aylıklar: ekleniyor

Yani istatistiklerde 16,9 milyon kişi emekli gibi görünse de, aslında 4,3 milyon kişi dul ve yetim aylığı alıyor. Bu kişiler emekli olmamasına rağmen “emekli sayısına” dahil ediliyor.

Dul–yetim aylıkları çoğunlukla düşük tutarlarda: 3.000, 5.000, 8.000, 10.000, 12.000 TL gibi. Bu nedenle, ortalama emekli aylığı istatistiklerde düşük çıkıyor.

Ancak… Emekliler için denge yok

Kurumun mali dengesi güçlenmiş olabilir. Ancak bu denge, emeklilerin yaşam dengesini bozdu.

Bugün:

. En düşük emekli aylığı 16.881 TL.

. Ortalama emekli aylığı 19.735 TL.

En düşük ile ortalamanın neredeyse aynı seviyede olması, maaşların tabanda sıkıştığını ve milyonlarca emeklinin en düşük seviyede gelir elde ettiğini ortaya koyuyor.

Üstelik bu rakamlar, özellikle büyükşehirlerde tek başına kira bedelini bile karşılamıyor. Yüksek enflasyon, gıda ve sağlık harcamalarındaki artış emeklilerin alım gücünü her geçen gün daha da düşürüyor.

TÜRK-İŞ, Eylül ayı verileri;

Açlık sınırı: 27.970 TL

Yoksulluk sınırı: 91.109 TL

Dolayısıyla:

. Kurum için “tarihin en iyi dönemi” mali dengeler açısından teyit edilirken,

. Emekliler için bu dönem “en zor dönemlerden biri” olarak tarihe geçiyor