Sıcak para stoku beş ayda 15,9 milyar dolar eridi
İçeride siyasilere yönelik yargı süreçleri, dışarıda küresel ticaret savaşları, jeopolitik riskler, bölgesel istikrarsızlık ve savaşların damgasını vurduğu yılın ilk beş ayında Türkiye’ye yönelik karşılıklı sıcak para hareketlerinde net bazda 13,8 milyar dolarlık çıkış yaşandı. Bu dönemde, yabancıların Türkiye’deki sıcak para stokunun piyasa değerinde 15,9 milyar dolarlık bir erime yaşandı.
Yabancı yatırımcıların kalıcı nitelikteki doğrudan yatırımlarının aksine, risk algısı durumlarında ani çıkışı ile ekonomide dalgalanmalara ve krizlere yol açma tehlikesi bulunan söz konusu kısa vadeli spekülatif yabancı sermaye yatırımlarında geçen yılın tümünde 22 milyar dolar dolayında net giriş yaşanmış, sıcak para stokunun piyasa değeri de 2024 sonu itibarıyla 307,3 milyar dolara ulaşmıştı. Stokun piyasa değeri bu yıl ilk beş ayda hem yaşanan çıkışlar hem de portföydeki enstrümanların fiyat değişimlerine bağlı olarak yaşanan erimeyle mayıs sonu itibarıyla 291,4 milyar dolara indi.
Bu yılki tersine hareket
Merkez Bankası’nın önceki hafta açıkladığı ödemeler dengesi tablosundaki akım verilerine göre ocak-mayıs döneminde ülkeden net sıcak para çıkışlarının büyük bölümü tahvil, bono gibi borçlanma senetleri ile yabancıların Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ve Türkiye’ye açtıkları kısa vadeli kredilerde gerçekleşti.
Beş ayda devlet tahvillerinden 4 milyar 372 milyon, banka kağıtlarında 62 milyon dolar net çıkışa karşın, yabancılar özel sektör borçlanma senetlerinde net 1 milyar 155 milyon dolar alım yaptılar ve bu hareketler toplamda net 3 milyar 284 milyon dolarlık bir çıkışla sonuçlandı. Borsa’da özel sektör hisselerinde net 350 milyon dolarlık alıma karşılık banka hisselerinden 463 milyon dolarlık net satıcı olan yabancıların bu işlemlerinde ise net 113 milyon dolarlık bir çıkış yaşandı. Bu gelişmelerle toplam portföy yatırımlarının netinde 3 milyar 397 milyon dolarlık bir çıkış gerçekleşti.
5 milyar 906 milyon dolarlık kaynağı belirsiz çıkış
Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduat hesaplarından beş ayda net 6 milyar 115 milyon dolar çeken yabancıların, bankalardaki TL mevduatları ise net 3 milyar 569 milyon, yabancı para mevduatları da 3 milyar 651 milyon dolar arttı.
Beş ayda Türk bankaları yurt dışından kullandığı kısa vadeli kredilerde 8 milyar 590 milyon dolarla net ödeyici olurken, diğer sektörlerce net bazda 1 milyar 137 milyon dolar yeni kısa vadeli kredi kullanımı gerçekleşti. Yabancılar anılan dönemde ayrıca özel sektöre net 1 milyar 880 milyon dolarlık da kısa vadeli ticari kredi açtı.
Bu gelişmelerle ocak-mayıs döneminde akım veri olarak ülkeden net 7 milyar 875 milyon dolarlık bir sıcak para çıkışı yaşandı. Ödemeler dengesi tablosunda net hata ve noksan kaleminde görülen 5 milyar 906 milyon dolarlık kaynağı belirsiz çıkışla birlikte, beş ayda fiilen kaydedilen toplam net çıkış 13 milyar 718 milyon dolara ulaştı.
Yabancı en çok borsada zararda
Sıcak para stokundaki beş aydaki erime esas olarak yabancıların elindeki Türk hisse senetleri ile devlet tahvillerinden oluşan portföy yatırımlarından kaynaklandı. Ocak-mayıs döneminde sıcak para yatırımcıları özellikle hisse senedi portföylerinde zarara uğradılar. BIST’te hisse senedi alım satımlarının beş aylık yatırımlarının neti 113 milyon dolarlık bir çıkışla sonuçlanan yabancıların hisse senedi portföyünün piyasa değerinde aynı dönemdeki erime ise 6 milyar 12 milyon dolara ulaştı.
Yabancıların portföy yatırımları kapsamında devlet tahvili yatırımlarının stok değerindeki erime de 7 milyar 346 milyon dolarla bu dönemdeki net çıkışların yaklaşık iki katı düzeyinde. Yabancıların portföyündeki özel sektör borçlanma araçlarının değerindeki artış ise 965 milyon dolarla bu dönemde yatırım için getirdikleri hacmin altında kaldı. Yabancıların Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ile bankalardaki yabancı para ve Türk parası mevduatlarındaki hareketlerinin beş aylık neti 1 milyar 95 milyon dolarlık girişle sonuçlanırken, söz konusu hesaplarının hacmi 1 milyar 927 milyon dolar küçüldü.
Stokun 112,4 milyar doları portföy yatırımında
Merkez Bankası’nın uluslararası yatırım pozisyonu verilerine göre Türkiye’deki toplam sıcak para stokunun piyasa değerinde, beş aylık dönemde yaşanan çıkışın da üzerinde bir erime yaşandı. Sıcak para yatırımlarının Türkiye’deki stoku 2024 sonundaki düzeyine göre 15 milyar 865 milyon dolar küçülerek mayıs sonu itibarıyla 291 milyar 407 milyon dolara geriledi.
Mayıs sonu itibarıyla sıcak para stokunun 112 milyar 424 dolarla en büyük bölümü portföy yatırımı. Portföy yatırımları içinde en büyük ağırlığı ise 84 milyar 797 milyon dolarla borçlanma senetleri oluşturuyor. Bunun da 53 milyar 51 milyon dolarla en büyük bölümü devlet, 17 milyar 207 milyon doları banka ve 14 milyar 539 milyon doları özel sektör borçlanma senetlerinde.
Aynı tarih itibarıyla sıcak para stokunun 23 milyar 818 milyonu özel sektör kuruluşları, 3 milyar 809 milyon dolarlık bölümünü de bankalara ait olmak üzere 27 milyar 627 milyon dolarlık bölümünü BIST’te işlem gören Türk hisse senetleri oluşturuyor. Mayıs sonu itibarıyla yabancıların bankalardan 11 milyar 720 milyon ve diğer sektörlerden 2 milyar 912 milyon dolarlık kısa vadeli kredi ve özel sektörden 62 milyar 74 milyon dolarlık kısa vadeli ticari kredi alacağı bulunuyor.
Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) ise 2024 sonu itibarıyla 7 milyar 344 milyon dolar. Genel anlamda “para ile para kazanma” şeklinde işleyen ve hisse senedi, borçlanma araçları ve mevduata park etmiş, kısa vadeli krediler şeklinde gelmiş bulunan sıcak para yatırımlarının Türkiye’deki stok değeri 2014 yılında 342,7 milyar dolarla tarihi zirveye ulaşmış, izleyen dönemde düşüşe geçmişti.
Düşük faizli bir ekonomiden alınan borçla, yüksek faizli bir ekonomideki finansal araçlara yapılan ve ilgili ülkenin ulusal parasının dövizler karşısındaki değerinin düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda yüksek getiri sağlayan sıcak para yatırım şekli olan “carry trade”de son dönemdeki artışın da etkisiyle büyüyen stok, 2024’te yeniden 300 milyar doları aşmıştı.
