Sürdürülebilir kalkınmaya davranışsal finans etkisi
Dünya değişirken bireylerin davranışsal tepkilerinin ekonomiler, sektörler, markalar, yerel ve ülke yönetimleri üzerine etkisi hızlanıyor ve artıyor. Yeni dünyada, bir yandan yapay zeka gelişirken ve yaygınlaşırken, diğer yandan insan davranışlarının sisteme etkisi daha çok önem kazanıyor. Sürdürülebilir küresel kalkınma için iki değerli çalışma konusu var önümüzde: Yapay Zeka Çözümleri ve Davranış Bilimleri.
Küresel büyüklükte ve karmaşık sorunlara çözüm üretmek için artık multidisipliner (çok disiplinli) yaklaşmak zorundayız. Çevresel, sosyal, ekonomik sürdürülebilirlik amaçlı yasal düzenlemelerin ve ticari zorunlukların etkisini hızlandırmak ve çoğaltmak istiyorsak, konunun öznesine daha dikkatli bakmalıyız.
İnsanlar, iş ve bireysel yaşam süreçlerinde davranış kararları alırken, yatırım yaparken, para biriktirirken ve harcarken nelerin etkisinde kalıyor?
Davranışsal finans; psikoloji, sosyoloji ve finans gibi farklı disiplinleri bir araya getirerek insanların finansal davranışlarında nasıl ve neden rasyonel olmayan kararlar verdiklerini açıklamaya çalışan disiplinler birliği.
Geleneksel finansın, bireylerin mantıklı ve rasyonel kararlar aldığını varsayarak hareket ettiği noktada, davranışsal finans bu varsayımı sorguluyor.
Nobel ekonomi ödülü alan psikolog
BM Küresel Kalkınma Amaçları bizi 17 temel hedef ile değişime çağırırken aslında işaret ettiği yerin kalbinde “küresel sorunların bilincine varmış yeni ve farklı bir zihinle süreçlere bakmak, davranışlarımızı ve kararlarımızı buna göre değiştirmek” var. Zihinsel ve davranışsal bir değişime ihtiyacımız var.
Sürdürülebilirlik hedefleri için davranışsal finans yaklaşımı neden önemli? Zihinsel kestirmeler nasıl oluşuyor, kararlarımızı ve davranışlarımızı nasıl etkiliyor? Türkiye’de ve dünyada davranışsal finans alanında neler yapılıyor?
Bu soruları Podcast konuğum Finans, Strateji ve Dönüşüm Üst Düzey Yönetici ve Lideri Cemal Tosun’a sordum. “Karar anlarımızda bizi harekete geçiren görünmeyen dinamikler var.
Satın alma kararları verirken zihinsel kestirmelerin etkisinde kalıyoruz. O kestirmelerin farkına vardığımızda ise daha kaliteli kararlar almaya başlıyoruz. Modern finans insanın rasyonel olduğunu söyler.
Öyleyse biz evimizde 30 tişört, 15 pantolon, 50 ayakkabı varken neden bir tane daha satın alıyoruz? Rasyonel bir açıklaması yok. Fiziksel değil psikolojik ihtiyaçlarımızı karşılıyoruz. Davranışsal finans bu rasyonel olmayan hareketlerimizin farkına varmayı ve nedenlerini görmeyi sağlıyor. Böylece daha bilinçli tüketim kararları verebiliyoruz. 2002 yılında bir psikolog Daniel Kahneman, 2017 yılında ise Richard Thaler davranışsal ekonomiye yaptığı katkılardan dolayı Nobel Ekonomi Ödülü aldılar.”
Piyasalarda “hello everyone” etkisi
Davranışsal finans bir tanıma göre; insan davranışlarının hisse senetleri fiyatlarının işleyişine etkisini inceliyor. Cemal Tosun Podcast sohbetimizin sonunda bu konuda şu örneği veriyor:
ABD Merkez Bankası Başkanı Jerome Powell merkez bankası toplantılarında iki farklı açılış yapıyor.
“Hello everyone - Herkese merhaba” ya da “Good afternoon – Tünaydın” Davranışsal Finans Profesörleri bu iki farklı davranışın piyasa etkilerini inceliyor.
“Hello everyone” dediği zamanlarda piyasalarda yükseliş, “Good afternoon” dediğinde ise düşüş görünüyor. Finansal stratejilerde davranış ve verinin gücünü ve etkisini dikkate almakta fayda var.
