Tüketici güveni zor toparlanıyor

Yıllardır zaten “karam­sar” tablo arz eden tü­ketici güveninde mar­tın ikinci yarısında patlak ve­ren iç ve dış şokların etkisiyle özellikle nisanda yaşanan sert düşüş sonrası toparlanma ya­vaş seyrediyor. Mayıs ve hazi­randaki sınırlı yükselişin ar­dından temmuzda yeniden düşüşe geçen tüketici güveni, ağustosta da minimal bir artış kaydetti, ancak mart düzeyine gelemedi.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası iş birliği ile yürütülen Tüketici Eğilim Anketi sonuçlarından hesaplanan Tüketici Güven Endeksi ağustosta yüzde 0,9 artışla 84,3’e yükseldi.

Endeks, martta yüzde 5’e yakın artışla yaklaşık son iki yılın en yüksek aylık düzeyi olan 85,9 değerini almıştı. Veri derleme dönemi her ayın 1-15’inci günleri arası olması dolayısıyla bu düzey, as­lında ayın ilk yarısındaki tab­loyu yansıtıyordu. 19 Mart’ta başlayan İBB operasyonu ile gelişen toplumsal gerilim ve 2 Nisan’da ABD’nin açıkladığı yeni gümrük tarifesi ile kızışan küresel ticaret savaşlarının yol açtığı dış gerilimin ekonomik etkileri bir sonraki ayda endek­se yansımış ve tüketici güve­ni nisanda yüzde 2,3 düşüşle 83,9’a inmişti.

İzleyen süreç­te yaşanan kısmi toparlanma ile mayıs ayında yüzde 1,1 arta­rak 84,8 olan Endeks, haziran­da da yüzde 0,3’lük bir artışla 85,1 değerini almış, ancak tem­muzda yüzde 1,8 düşüşle 83,5’e gerilemişti. Ağustosta 84,3’e yükselen endeks, bir yıl önce­ki düzeyinin 7,9 puan üzerinde olmakla birlikte martta ulaştı­ğı düzeye geri gelemedi.

Ağustos göstergeleri ne diyor?

Tüketici Güven Endeksini oluşturan ve çoğu 100 baz de­ğerin altında seyreden alt en­dekslerde ağustosta yaşanan gelişmeler şöyle:

-“Geçen on iki aya gö­re mevcut dönemde hanenin maddi durumu”na ilişkin alt endeksin marttaki 70,9 düze­yinden temmuzda 68,2’ye inen değeri ağustosta 70’e yüksele­rek yaklaşık beş ay önceki dü­zeye geldi.

-Gelecek on iki ayda hane­nin maddi durum beklentisine ilişkin alt endeks ise ağustos­ta da gerilemeye devam ederek yüzde 0,9 düşüşle 83,8’e indi.

-Geçen on iki aylık döne­me göre mevcut dönemde ge­nel ekonomik duruma ilişkin değerlendirmeyi yansıtan alt endeksin temmuzda 53,2’ye kadar inen düzeyi ağustosta yüzde 1,3 artarak 53,9 değeri­ni aldı.

-Gelecek on iki aylık dö­nemde genel ekonomik durum beklentisi de yüzde 0,7 düşüş­le gerilemeye devam ederek 78,4’e indi.

-Artması işsizliğin azala­cağı-düşmesi artacağı beklen­tisini yansıtan “gelecek on iki ayda işsiz sayısı”na ilişkin alt endeks değeri önceki aya göre yüzde 2,1 düşerek 78’e indi.

-Güven endeksinin bile­şenleri içinde en düşük değe­ri alan ev satın alma veya inşa ettirme beklentisine ilişkin alt endeks yüzde 7,5’le sert düşe­rek 13,4’e kadar indi.

-Hanelerin gelecek on iki ayda konut tamirine para har­cama eğilimine ilişkin endeks ise temmuza göre yüzde 5,5 ar­tarak 39,1 değerini aldı.

-Gelecek on iki ayda oto­mobil alma beklentisini öl­çen endeksin değeri de yüzde 5,5’lik sert düşüşle 23,9’a kadar geriledi, konuttan sonra en dü­şük beklenti düzeyi otomobil­de.

-Gelecek on iki aylık dö­nemde tasarruf etme ihtimali­ne ilişkin endeks yüzde 1,3 dü­şüşle 40,9’a geriledi.

-Gelecek üç aylık dönemde tüketimin finansmanı amacıy­la borç (tüketici kredisi, kart harcaması vb.) kullanma ihti­maline ilişkin endeks yüzde 7,2 artışla 66,6 değerini aldı.

-Mevcut dönemin dayanık­lı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin endeks yüzde 0,5 artışla 49,7’ye yük­seldi.

-Geçen üç aylık döneme gö­re gelecek üç aylık dönemde yarı-dayanıklı tüketim malla­rına harcama ihtimaline iliş­kin endeks yüzde 1,2 artışla 112,9 oldu.

-Geçen on iki aylık döne­me göre gelecek on iki aylık dö­nemde dayanıklı tüketim mal­larına harcama düşüncesini gösteren endeks de yüzde 2,5 artışla 104,8’e çıktı.

Enflasyonist bekleyişlerde sınırlı kırılma

Geçen on iki aylık döneme göre gelecek on iki ayda tü­ketici fiyatlarının değişimi­ne ilişkin “beklenti” endeksi­nin artması tüketici fiyatla­rı bazında enflasyonda düşüş, azalması ise artış beklentisini yansıtıyor. Bu endeksin değeri mart ayında yüzde 6,2 yükse­lerek 60 düzeyine yaklaşmıştı. Olumsuz gelişmelerin ardın­dan nisanda yüzde 6 düşüşle 56, mayısta da yüzde 0,3 düşüş­le 55,8’e gerileyen endeks, ha­ziranda yüzde 6,3’lük yeni bir yükselişle 59,4’e çıkmıştı. Temmuzda yüzde 8,7 ile son bir yıldaki en sert aylık düşüşünü kaydederek 54,2’ye inen söz konusu endeksin değeri ağus­tosta ise yüzde 1,9 artışla 55,2 oldu.

Uygulamada iki yılını doldu­ran ve temel önceliği enflasyo­nu tek haneye düşürmek olan parasal sıkılaştırma esaslı eko­nomik program kapsamında en olumsuz unsurun, psikolo­jik faktör olarak yerleşiklerin beklentilerinin pozitife dön­memesi, dezenflasyona “ikna” olmaması olduğu dile getirili­yor. Tüketici Güven Endeksi sonuçları ise halkın enflasyo­nist bekleyişlerindeki kırılma­nın sınırlı kaldığını gösteriyor.

Geçen on iki aya göre gelecek on iki ayda ücretlerin değişi­mine ilişkin alt endeksin mart­ta yüzde 4,8, nisanda yüzde 2,2 artışla 108,2’ye kadar çıkan; mayısta yüzde 0,1, haziranda yüzde 1,9 ve temmuzda yüzde 1,2 düşerek 104,7’ye gerileyen değeri, ağustosta yüzde 0,5’lik bir artışla 105,3 oldu.

20 yıllık karamsarlık

Ekonomide psikolojik faktör olarak önemli etkiye sahip olan tüketici güveni, Tüketici Eğilim Anketi ile ölçülüyor. Tüketicilerin, genel ekonomik gidişat ve kendi mali durumlarına ilişkin beklenti ve değerlendirmeleri ile harcama ve tasarruf eğilimlerine ilişkin anket verilerine göre oluşturulan Tüketici Güven Endeksi, tüm dünyada ekonomideki gidişat ve gelişmeleri yakından izleme amaçlı öncü bir gösterge.

Türkiye’de tüketici güveninin ölçümünde baz alınan Tüketici Eğilim Anketinin örnek büyüklüğü aylık 4 bin 884 haneden oluşuyor. Anket, veri giriş programı tarafından tesadüfî olarak seçilen ve haneyi temsil eden 16 ve daha yukarı yaştaki bir bireyle yapılıyor. 0-200 aralığında değer alabilen endeksin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser, 100’den küçük olması kötümser durumu yansıtıyor.

Endeksin aldığı değere göre tüketici güveninde pozitif ve negatif seyirler, yurt içi yerleşiklerin hem ekonomik gidişata ilişkin algılarını yansıtıyor hem de bu gidişatta belirleyici olan psikolojik faktörü oluşturuyor. Türkiye’de aylar itibarıyla en son Nisan 2006’da 100,7 ile “iyimser” bölgeye geçen Tüketici Güven Endeksi, neredeyse 20 yıldır bu değerin altında seyrediyor