Tüketimde ziynet etkisi

Parasal sıkılaştırmanın baskıladığı sanayi üretimi aylar sonra mayısta yıllık yüzde 4,9’la kayda değer bir artış kaydederken, perakende satışlar ise yüzde 17,7 ile çift haneli artmaya devam etti. Bir yıl önceki düzeyi 100 kabul edilirse sanayi üretimi 104,9, perakende satışlar ise 117,7’ye çıktı.

Enflasyonu tek haneye indirme hedefiyle iki yıldır uygulanan sıkı para politikası üretimi güçlü biçimde baskılarken tüketi­min canlılığını koruması so­nucu üretim-tüketim makası açık kalmaya devam etti. Son bir yılda tüketim endeksi üre­timle arayı yaklaşık 13 puan açtı. Tüketimdeki artışta ise kuyumculuk ürünlerinin pe­rakende satışları önemli bir paya sahip.

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) sanayi üreti­mi ve perakende satış endeks­lerinin seyri, üretimle tüke­tim arasındaki dengesizliği, başka deyişle üretimin tüke­time yetişemediğini ortaya koyuyor. Geçen hafta açıkla­nan verilere göre sanayi üre­timinde mayısta kaydedilen yıllık bazda yüzde 4,9’luk ar­tışa karşılık, önceki gün açık­lanan Perakende Ticaret Sa­tış Hacmi Endeksine göre söz konusu tüketimde yıllık ar­tış yüzde 17,7 düzeyinde bu­lunuyor. Perakende satışlara ilişkin endeks, Gelir İdaresi Başkanlığı’na 1 No’lu KDV be­yannamesi veren bütün giri­şimlerin dahil olduğu ve sek­törde farklı tür ve büyüklük­teki girişimlerin satışlarını her ay düzenli olarak ölçtüğü için tüketimdeki genel eğili­mi veriyor.

Üretim 2 ileri 1 geri Tüketim hep yukarı

Son bir yılda aylar itibarıyla yıllık değişimler, sanayi üre­timinin iniş çıkışlı bir seyirle bu dönemin büyük bölümün­de gerilediğini, buna karşılık perakende ticaret satış hac­minin ise çoğu ayda çift haneli olmak üzere sürekli artış kay­dettiğini ortaya koyuyor.

Perakende satışlarda Ma­yıs 2024 itibarıyla yüzde 7 olan yıllık artışı, ağustosta yüzde 13,8’le çift haneli dü­zeye, eylülde de yüzde 16,8’e çıktı ve bu yılın mart ayında­ki yüzde 9,7’lik oran dışında çift haneli yıllık artışlarını sürdürdü. Son bir yılda pe­rakende satışlarda en yük­sek yıllık artış yüzde 17,7 ile bu yılın mayıs ayında kayde­dildi. Sanayi üretiminde ise 2024’ün mayıs ayında sıfır olan yıllık değişim, izleyen beş ay boyunca sürekli ne­gatif çıktı, başka deyişle üre­timde yıllık bazda hep gerile­di. Kasımda yüzde 1,7, aralık­ta yüzde 7, bu yıl ocakta yüzde 1,2’lik yıllık bazda üretim ar­tışları kaydeden sanayi üre­timinde şubatta yüzde 1,9’la yine düşüş meydana geldi. Son üç ayda ise yıllık bazda kesintisiz artış gösteren sa­nayi üretiminde son bir yıl­da en yüksek oranlı artış yüz­de 4,9’la bu yıl mayıs ayında kaydedildi.

Makas 12,8 puan açıldı

Takvim etkisinden arın­dırılmış endekslerin Mayıs 2024 değeri 100 kabul edilir­se, bu yılın mayıs ayında pe­rakende satışların hacmi 117,7’ye, sanayi üretim en­deksi 104,9’a yükseldi.

Bu hesaba göre son on iki aylık dönem itibarıy­la Aralık 2024’te 127,6’ya kadar çıkan perakende ti­caret satış hacmi, bu yıl ocakta sert düşüşle 96,9’a inerken, son dört ayda ise kesintisiz artışla 20,8 pu­an yükseldi. Sanayi üretim endeksi ise geçen yıl ağustos­ta 94,4’e kadar indikten sonra eylülde 100 baz düzeyin üze­rine, aralıkta da 122,2’ye ka­dar yükseldikten sonra, ocak­ta 93’e, şubatta 90,6’ya indi, martta 107, nisanda 96,9 de­ğerini alan endeks mayısta 104,9 oldu.

Son bir yılda aylar itibarıyla iniş çıkışlı seyir şeklinde ge­nelde paralel bir çizgi izleyen üretim ve tüketim endeksle­ri arasındaki en büyük açılma 14,3 puanla geçen yılın ağus­tos ayında, en fazla yakınsa­ma ise 3,9 puanla bu yıl ocak ayında gerçekleşti. Bir yıl ön­ceki düzeyleri 100 kabul edil­diğinde iki endeks arasındaki açıklık mayıs itibarıyla tüke­tim lehine 12,8 puan oldu.

Pazar alışverişinde düşük kuyumcuda yüksek artış

Satış yerlerine göre yıllık bazda en yüksek artış yüzde 30,5’le, saat, mücevher, altın vb. ziynet eşyası ile giyim, ayakkabı, deri eşya, eczacılık, tıbbi ve optik cihaz, kozmetik ve kişisel bakım ürünlerine tahsis edilmiş diğer mağazalardaki satışlarda yaşandı. Son bir yılda, belirli bir mala özgü gıda, içecek, tütün satış yerlerinde perakende ticaret yüzde 17,8, süper marketler veya büyük mağazalar gibi, aynı birim içerisinde belirli bir mala tahsis edilmemiş; çeşitli ürün reyonlarının bir arada bulunduğu (karma) satış yerlerindeki ise yüzde 10,8, arttı. Sadece bilgi ve iletişim ürünlerinin satıldığı mağazalardaki perakende satışlarda yıllık yüzde 21,3, salt tekstil, hırdavat, boya, cam, halı, kilim, elektrikli ev aletleri, mobilya gibi diğer ev eşyalarının satıldığı yerlerdeki perakende ticarette yüzde 12,8, yine kültür ve eğlence ürünlerine tahsisli satış yapılan işyerlerindeki perakende ticaret de yüzde 11,6 artış kaydetti. Son bir yılda en düşük artış ise yüzde 5,2 ile tezgahlar ve pazar yerlerindeki perakende satışlarda yaşandı. Buna karşılık mağaza, tezgâh ve pazar yeri dışı yerlerdeki perakende satışlarda yıllık yüzde 11,3 artış kaydedildi.

Tüketim artışında 5 puanlık ziynet etkisi

Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre mayıs itibarıyla son bir yılda perakende satış hacmi yüzde 17,7 artarken, “saat ve mücevher” grubu olarak tanımlanan harcama grubu hariç tutulduğunda yıllık artışın yüzde 12,7 olduğu belirlendi. Buna göre toplam perakende satışlardaki bu yıllık artışın 5 puanlık kısmı saat ve mücevher grubundan kaynaklandı. Saatler ile altın, mücevher ve benzeri diğer kuyumculuk ürünleri bu grupta yer alıyor. Söz konusu tüketim grubunun Mayıs 2024’de 1,2 puan olan toplam perakende satışlara yıllık katkısının, özellikle 6,1 puana ulaştığı kasım ayından bu yana yüksek düzeylerde seyrettiği dikkati çekiyor. Küresel ve ulusal ekonomideki sıkıntılar, jeopolitik sorunlar, bölgesel savaşlar gibi gelişmelerin etkisiyle belirsizliğin artması paralelinde perakende altın tüketiminin artışa geçmesinin bunda etkili olduğu tahmin ediliyor.