Türkiye’nin beşerî sermayesi geriledi
Türkiye’nin, geleceğe yönelik insan sermayesi potansiyelini, yani bireylerin eğitim, sağlık ve beceri gibi faktörlerle ne kadar verimli bir şekilde üretime katkıda bulunabileceğini gösteren Beşerî Sermaye Endeksi, büyük depremlerin ağır ekonomik ve sosyal tahribat yarattığı 2023 yılında geriledi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Türkiye’nin 2021-2023 dönemine ilişkin Beşerî Sermaye Endeksi çalışmasının sonucunu yayımladı. Dünya Bankası tarafından ülke karşılaştırmaları için üretilen Beşerî Sermaye Endeksi Türkiye’de 2021 yılında 0,693 olarak ölçülmüştü.
2022 yılında yüzde 0,5 artarak 0,696 olan Endeks, 2023’te ise yüzde 0,9 azalarak 0,690’a geriledi. 2023 yılında Endeksin alt bileşenleri olan hayatta kalma yüzde 0,3 azalarak 0,985’e indi, sağlık yüzde 0,2 artarak 0,966 olurken, eğitim ise yüzde 0,8 azalarak 0,725 oldu.
Türkiye AB’nin gerisinde
Dünya Bankası’nın ülkelere göre Beşerî Sermaye Endeksi, en son güncellemesi 2020 yılı verilerine dayanıyor. Anılan yıl 174 ülkeyi kapsayan veri setine göre bu ülkelerin ortalamasında Endeks değeri 0,56 düzeyinde gerçekleşti.
Ancak Türkiye için anlamlı bir kıyaslama olması için Avrupa Birliği (AB) ortalaması baz alınırsa, Türkiye’nin Beşerî Sermaye Endeksi’nin bunun altında kaldığı görülüyor. AB üyesi 27 ülkenin 2020 yılı endeks değerinin ortalaması 0,730 oldu. AB-27 içinde endeks değeri en yüksek ülkeler 0,796 ile Finlandiya, 0,795 ile İsveç ve 0,793 ile İrlanda; en düşük ülkeler ise 0,584’le Romanya, 0,614’le Bulgaristan ve 0,665’le Slovakya.
Beşerî sermayesi en yüksek il Çanakkale
TÜİK, ulusal politikalara yön verebilmesi amacıyla Türkiye için resmi istatistik olarak ülke düzeyinin yanı sıra ilk kez il düzeyinde de Beşerî Sermaye Endeksi yayımlandı. Buna göre 2023 yılında il seviyesinde en yüksek beşerî sermaye endeksine sahip il, 0,781’le Çanakkale oldu. Bu ili, 0,761’le Antalya, 0,756 ile Erzincan, 0,755’le Eskişehir ve 0,749’la Rize izledi. Beşerî sermaye endeksi en düşük il ise 0,599’la Şırnak olurken, bu ili sırasıyla Ağrı, Şanlıurfa, Gümüşhane ve Muş izledi.
Beşerî sermaye endeksinin 2021-2023 yılları arasında en çok artış gösterdiği ilk beş il 0,026 puanla Çanakkale, 0,022 puanla Uşak ve 0,017 puanla aynı değer artışına sahip Siirt, Antalya, Erzincan oldu. Aynı dönemde, beşerî sermaye endeksinin düşüş gösterdiği illerin başında 0,066 puan azalışla Hatay, 0,059 puan azalışla Adıyaman, 0,048 puan azalışla Kahramanmaraş depremzede iller geldi. Bu illeri 0,024 puan azalışla Manisa ve 0,022 puan azalışla yine depremden etkilenen Malatya izledi.
Beşerî sermaye endeksi nedir?
Beşerî Sermaye Endeksi, temel olarak, bir çocuğun doğduğu andan itibaren 18 yaşına kadar aldığı yatırımların (eğitim ve sağlık) yetişkinlikteki verimliliğe dönüşüm oranını yansıtıyor. Endeks, bugün doğan bir çocuğun yaşadığı ülkedeki sağlık ve eğitim koşulları göz önünde alındığında, 18 yaşına geldiğinde elde etmiş olması beklenen beşerî sermayeyi gösteriyor.
Metodolojisi Dünya Bankası tarafından belirlenmiş olan endeks; “hayatta kalma” (5 yaş altı), “sağlık” ve “eğitim” olmak üzere üç bileşenden oluşuyor. Endeks, 0 ile 1 arasında değer alıyor. Buna göre “1” değeri bugün doğan bir çocuğun sahip olduğu kaliteli eğitim ve sağlık koşulları sonucunda, gelecekteki bir çalışan olarak üretkenliğinin ulaşabileceği en yüksek düzeyi ifade ediyor. Değer 1'e yaklaştıkça, bireyin potansiyelini realize edebilme noktasına yaklaştığı sonucu çıkıyor.
