Yıllık cari açıktaki büyümede 8’inci ay
Ödemeler dengesinde faiz indirimi arifesi olan Kasım 2024’ten itibaren tersine dönen trendle yeniden başlayan, küresel ve ulusal ekonomide belirsizlik ve gerilimlerin zirveye çıktığı bu yılın özellikle ilk dört ayında hızlanan cari açık oluşumu, haziranda da devam etti.
Merkez Bankası’nın açıkladığı ödemeler dengesi verilerine göre, haziran ayında cari işlemler hesabı 2 milyar 6 milyon dolar açık verdi. Haziran ayı cari açığı beklentilerin üzerinde geldi. Geçen yılın aynı ayında cari işlemler hesabı 829 milyon dolar fazla vermişti. Ocak-haziran dönemi itibarıyla da cari açık geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 60,8 büyüyerek 23 milyar 92 milyon dolar oldu. Dış ticaret ve bu kapsamda net enerji ve altın ithalatı cari açık oluşumunda temel faktör olmaya devam etti.
Yıllık açık 8 aydır büyüyor
2023 yılının ikinci yarısında başlatılan parasal sıkılaştırma esaslı yeni ekonomik programın etkisiyle Türkiye’nin cari işlemler açığı hızla kapanma sürecine girmiş, sıkılaştırmanın ikinci yılından itibaren de cari denge aylık bazda fazla vermeye başlamıştı.
Parasal sıkılaştırma programı sürecinde, 2024’ün yaz başlarında dış ticaret açığında küçülme ve turizm gelirlerindeki artışın bileşik etkisiyle cari denge tamamen lehe dönmüş ve haziran-ekim döneminde beş ay üst üste cari fazla verilmişti. Bu gelişmeyle yıllık bazda cari açık ekim sonunda 7 milyar 15 milyon dolara kadar inmişti.
Ancak yıllık cari açıkta trend kasımdan itibaren ise tersine döndü. O tarihte başlayan aylık bazda kesintisiz cari açık oluşumu bu yıl haziranla birlikte sekiz aya ulaştı. Kasım 2024-Haziran 2025 döneminde verilen toplam açık 30 milyar 559 milyon doları buldu. Bu dönem içinde aylık bazda en büyük açık 7 milyar 926 milyon dolarla, ABD-Çin arasında ticaret savaşlarının zirve yaptığı nisan ayında verildi. Revize verilere göre ekim sonunda 7 milyar dolar dolayına inmiş olan yıllıklandırılmış cari açık da bu dönemde aylar itibarıyla sürekli yükselerek haziran sonunda 18 milyar 926 milyon dolara kadar çıktı.
Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise haziranda 2 milyar 579 milyon dolar, ocak-haziran döneminde toplam 10 milyar 454 milyon dolar, son bir yılda da 47 milyar 84 milyon dolar fazla verdi.
Açıkta ana faktör dış ticaret
Dış ticaret açığında büyüme haziranda da cari açığı büyüten faktörlerin başında geldi. Ödemeler dengesi tanımlı ihracat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9,3 artışla 20 milyar 381 milyon dolar, ithalat ise yüzde 17,8 artışla 26 milyar 857 milyon dolar ve aylık dış ticaret açığı yüzde 56,6 büyüyerek 6 milyar 476 milyon dolar oldu. Ocak-haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23,1 büyüyerek 37 milyar 58 milyon dolar olan dış ticaret açığı, haziran sonu itibarıyla son bir yılda da 63 milyar 330 milyon dolara ulaştı.
Uluslararası taşımacılık, turizm, dış müteahhitlik gibi “hizmetler” alanında gelirler haziranda yüzde 5,7 artışla 11 milyar 146 milyon, giderler yüzde 15,2 artışla 5 milyar 157 milyon dolar oldu, bu alanda kaydedilen net gelir 1,3 azalarak 5 milyar 989 milyon dolara geriledi. Bunun da 5 milyar 15 milyon dolarlık bölümü seyahat (turizm) alanından sağlandı. Dış ticaret açığını dengeleyerek cari açık oluşumunu azaltan net hizmet gelirleri ilk altı ayda ise sadece yüzde 0,5’lik bir artışla 23 milyar 548 milyon oldu ve yıllık bazda da 62 milyar 102 milyon dolarla adeta yerinde saydı.
Doğrudan ve portföy yatırımları kapsamındaki gelir-giderler ile faiz gelir-giderini kapsayan birincil gelir dengesinde net bazda haziran ayında 1 milyar 454 milyon, ilk altı ayda 9 milyar 281 milyon ve son bir yılda 17 milyar 584 milyon dolar açık verdi. Karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesinde de aylık 65 milyon, ilk yarıda 301 milyon, son bir yılda 114 milyon dolar açık verildi.
